Opzet

Deze module bevat maatregelen tegen zwerfvuil en sluikstorten rond afvalverzamelpunten. Hierbij wordt steeds vertrokken van een integraal beleid dat stoelt op zes pijlers:    

1. infrastructuur

2. omgeving

3. sensibilisering en communicatie

4. participatie

5. handhaving 

6. preventie

Daarnaast beschrijft de module ook de impact van de opgenomen maatregelen en verwijst ze naar goede praktijkvoorbeelden. Deze module gaat over afvalverzamelpunten voor huishoudelijk afval.  

Monitoring van afvalverzamelpunten is het sluitstuk. Dit doen we om de netheid rond de afvalverzamelpunten te kunnen (bij)sturen.

In dit artikel staan we stil bij de pijler handhaving.

Richtlijnen handhaving

Handhaving is het doen naleven van bepaalde regels. Regels zijn in elke samenleving belangrijk en mogen geen dode letter blijven. Handhaving is daarom het sluitstuk van elk soort beleid, ook het zwerfvuil en sluikstortbeleid.  Meer info over handhaving is te vinden in deze kenniswijzer. De vier doelstellingen van handhaving zijn de volgende: 

1. Preventief en ontradend: om te vermijden dat regels met de voeten getreden worden. 
2. Bepaalde overtredingen een halt toe roepen en de oorspronkelijke toestand herstellen. 
3. De schade vergoeden. 
4. De overtreder straffen omdat die de regels met de voeten heeft getreden. 

Vormen van handhaving

Op heterdaad betrappen is moeilijk. Camera’s en sluikstorten doorzoeken om daders te identificeren kunnen hierin helpen, maar blijven intensief en de pakkans/identificatie is niet altijd zoals gehoopt. Daarom blijft het belangrijk voldoende in te zetten op de andere pijlers (basis op orde) en handhaving te zien als het sluitstuk. 

De uiteindelijke doelstelling is minder zwerfvuil en sluikstort. Zet daarom naast het handhaven zelf, ook in op het verhogen van de perceptie van de handhavingsdruk. Dit kan door hier regelmatig en via verschillende kanalen over te communiceren. Onderzoek toonde aan dat de inzet van anonieme handhavers ondersteund met communicatie een positief effect heeft op de hoeveelheid zwerfvuil

Om te handhaven kan je verschillende zaken doen: 

• Spreek mensen die ongewenst gedrag vertonen rechtstreeks aan. Zie hiervoor de tips op mooimakers.be/aanspreektips 
• Verhoog de sociale controle: geef mensen het gevoel dat de (andere) gebruikers willen dat de locatie netjes blijft. 
• Onderzoek (en implementeer) de mogelijkheden om te handhaven via de wettelijke instrumenten van retributie, GAS en het Materialendecreet. Versterk zo het bestaand handhavingsbeleid.
• Betrek de verschillende partijen (ophalers, vaststellers, politie, sanctionerend ambtenaar …), overleg regelmatig en spreek een handhavingsflow af die werkt. 
• Bekijk of het plaatsen van camera's zinvol is om potentiële daders af te schrikken en communiceer hierover. Camera’s zijn het meest efficiënt op afgebakende plekken, zoals bijvoorbeeld bij een glasbol of in een verdoken straathoekje.  Zo kan je daders betrappen en identificeren. Het regelmatig verplaatsen van de (verplaatsbare) camera's lijkt zinvol. Opgelet: dit is juridisch geen eenvoudige kwestie en vraagt ook een hoge personeelsinzet. 
• Label en/of controleer de bijplaatsingen ter plaatse om de handhavingsdruk zo te verhogen. Doorzoek het sluikstort: mogelijk vind je gegevens waarmee je de dader kan identificeren. 
• (Ver)Plaats de afvalverzamelpunten op een locatie met voldoende sociale controle 

Enkele praktijkvoorbeelden

• Info over enkele cameraprojecten en de wetgeving errond.
• Zo pakt IDM ontwijkgedrag aan: De afvalintercommunale IDM startte in 2006 een campagne rond sluikstorten. Verschillende doelplaatsen werden in die campagne opgenomen: glasbollen, vuilnisbakken, sluikstorten vanuit de auto, afgelegen plaatsen. De campagne wil de sociale controle opvoeren en de vuilnisbakjes dragen een sticker met als opschrift 'Afval uit eigen huis hoort hier niet thuis'. Om de handhaving zichtbaar te maken, labelen ze gesluikstorte vuilniszakken met 'Vaststelling sluikstort'.  
• Effecten cameratoezicht Menen en aandachtspunten bij de inzet van sluikstortcamera’s
• Resultaten bij EcoWerf van cameratoezicht bij glascontainers
• Resultaten Incovo cameratoezicht