In de bermen van verbindingswegen in de haven van Antwerpen ligt heel wat zwerfvuil en sluikstort. De veronderstelling is dat vrachtwagenchauffeurs en andere automobilisten hier de oorzaak van zijn. Een probleem waarvoor zowel Mooimakers als de haven van Antwerpen een oplossing willen vinden.

De twee sloegen de handen in elkaar en zetten tussen april en juli 2021 een onderzoek op. Het doel: de impact nagaan van bermborden op het zwerfvuil en sluikstort in de haven.

Het onderzoek

Nul- en effectmeting

3 zones in de haven werden geselecteerd als testlocaties. Geen van de drie zones bezat op het moment van het onderzoek enige manier van sensibilisatie tegen zwerfvuil of sluikstort.

De meetperiode nam 12 weken in beslag:

• Vijf weken: nulmeting
  • Week 1: reiniging van de loopstrook. Deze reiniging verzekerde dat de eerste echte meting het zwerfvuil en sluikstort van exact één week omhelsde.
  • Week 2-5: het zwerfvuil en sluikstort werd geteld én opgeruimd op de voorziene locaties.
• Twee weken: plaatsing bermborden
  • Op 3 locaties werden sensibiliserende bermborden geplaatst.
  • Er werd niet gemeten.
• Vijf weken: effectmeting
  • Week 7: reiniging van de loopstrook.
  • Week 8-12: zwerfvuil en sluikstort werd wekelijks geteld én opgeruimd op de voorziene locaties.

Drie testzones

Het onderzoek verdeelde 3 locaties in 14 verschillende zones van ongeveer gelijke afstand. Dit vergemakkelijkte de metingen en bood meer inzicht in waar het meeste afval zich situeerde.

Samen beslaan de locaties ongeveer 10 km. De loopstrook omvat zowel de héén- als de terugweg. De bermborden stonden langs één kant van de weg, in de richting vanuit Antwerpen. De meting telde ook de andere richting, naar Antwerpen. Hierdoor kon de analyse nagaan of de invloed van de bermborden langs één kant van de weg leidde tot de vermindering van zwerfvuil en sluikstort langs beide kanten van de wegen.

Afvalreiniging enkel door onderzoekers tijdens de meetperiode

Gedurende de meetweken namen de onderzoekers het zwerfvuil en sluikstort ruimen op de drie meetzones volledig voor hun rekening. De poetsdienst van de haven ruimde tijdens deze weken dus niet op. Dit verzekerde dat het onderzoek de volledige hoeveelheid zwerfvuil en sluikstort telde in de meetzones.

Voorbereidende afspraken voor de metingen

Om een paar variabelen uit te sluiten werden er voorafgaand het onderzoek een aantal afspraken gemaakt. Het betrof:

• Parkeerstroken en afwateringsgoten: Zwerfvuil en sluikstort op deze plekken is niet bij elke meting zichtbaar (wanneer een auto of vrachtwagen deze bezet houden bijvoorbeeld). Deze plekken werden dus niet meegeteld in het onderzoek.
• De middenberm: Één van de drie locaties heeft een middenberm. Er werd besloten het zwerfvuil en sluikstort op deze middenberm niet tot het onderzoek te laten behoren.
• Verzamelplaatsen van zwerfvuil en sluikstort: De metingen telden het zwerfvuil en sluikstort per stuk. Ook al lag het samen, de telling bleef per stuk.

Sensibiliserende bermborden

Het onderzoek plaatste zes borden op de drie gebieden, telkens in de richting vanuit Antwerpen. De tekst gebruikte bij vier borden het Nederlands “Geef je afval een rit tot aan de 🗑️” en bij twee borden in het Engels. Op het bermbord stond een tekening van een man in een vrachtwagen.

Het doel van de bermborden was de vrachtwagenchauffeurs aanspreken om hun afval niet in de bermen te gooien.

De impact van sensibiliserende bermborden

Weinig impact op het volledige meetgebied

De nulmeting telde over de vier metingen samen 2.348 stuks afval. Na de plaatsing van de bermborden verzamelden de effectmetingen in totaal 2.214 stuks. Goed voor een daling van 6%. Het volledig meetgebied bevatte ook bermen tegen de richting van de bermborden. Dat stuurde mogelijk de beperkte daling van zwerfvuil en sluikstort.

Dagelijkse aangroei van afval

De nulmeting verzamelde onder andere het totaal aantal stuks zwerfvuil en sluikstort van één week over de strook van 10 km: 587 stuks werden geteld. Eenzelfde meting maar na plaatsing van de borden kwam op een weektotaal van 554 stuks.

Ze telden een dagelijkse, gemiddelde groei van 80 stuks. Of een dagelijkse groei van 8 stuks per 100 meter.

Sterkere impact in de bermen met borden

In de bermen met de rijrichting van de bermborden daalde het zwerfvuil en sluikstort met 13 procent. Met een daling van 6 procent over het hele meetgebied of 13 procent in de rijrichting waar de bermborden staan, is de impact moeilijk succesvol te noemen. Bermborden plaatsen leverde onvoldoende resultaat in de strijd tegen zwerfvuil en sluikstort. Beide resultaten halen niet de ondergrens om statistisch significant genoemd te worden.

Geen effect in de bermen zonder borden

In de bermen tegen de richting van de borden bleef het zwerfvuil en sluikstort in de effectmeting ten opzichte van de nulmeting quasi gelijk (+1%). In de richting met de borden daarentegen daalde het zwerfvuil en sluikstort met 13%. Het eventuele effect van de borden strekte zich met andere woorden niet uit tot de overkant van de weg.

Bermborden werken over de hele lengte van de weg

De bermborden lieten het zwerfvuil en sluikstort enkel langs hun kant van de weg dalen (13%). Langs de andere kant van de weg bleef de hoeveelheid stabiel. Het zwerfvuil en sluikstort daalde niet uitgesproken lokaal rond de onmiddellijke omgeving van de bermborden. De hele bermstrook langs de kant van de bermborden kende eenzelfde daling.

Conclusie

Het plaatsen van sensibiliserende bermborden in de Antwerpse haven deden de hoeveelheid zwerfvuil en sluikstort nauwelijks dalen. Met een daling van 6% over het ganse meetgebied of 13% aan de kant van de bermborden in de rijrichting halen de resultaten de ondergrens niet om statistisch significant te zijn. Het effect aan de kant van de bermborden – ook al was het beperkt – strekte zich wel uit over de hele lengte van de weg.

Aan de kant zonder bermbord was er sprake van een stagnatie (+1%). Men kan dus stellen dat het effect van de borden zich niet uitstrekte tot de overkant van de weg.