Afhaalmaaltijden winnen steeds meer aan populariteit. Als lokaal bestuur weet je ook dat zoiets een keerzijde heeft. Deze maaltijden zijn vaak verpakt in wegwerpmateriaal, waardoor ze voor een hoop afval zorgen. Dit durft al eens op de grond belanden en hup… weer wat zwerfvuil erbij. 

Wat kan jij met jouw lokaal bestuur ondernemen om het probleem zo goed mogelijk te voorkomen? Roeselare nam de proef op de som. Hieronder lees je hoe ze in samenwerking met Mooimakers een actieplan opstelde op basis van een integrale zwerfvuil-aanpak. 

Doelstelling en insteek actieplan 

Met hun actieplan streeft Roeselare naar een deelname van 30% van de horeca- en handelszaken in een perimeter van 350 meter rond de Munt. Hun doel is te gaan naar een vermindering van 25% van het aanwezige zwerfvuil in de openbare ruimte en een vermindering van afval in de aanwezige straatvuilnisbakjes. Dit meten gebeurt aan de hand van de netheidsbarometer.  

Voor Roeselare was het belangrijk dat het project, dat in november 2022 gelanceerd werd, aantrekkelijk was voor meerdere  doelgroepen. Ze wilden zowel burgers als handelaars stimuleren naar hergebruik en sorteergedrag zonder belerend voor de dag te komen of een te grote gedragswijziging te vragen​.

Preventie

“Beter voorkomen dan genezen”. Afval dat er niet is, kan immers geen zwerfvuil worden. Weg met die eenmalige verpakking dus. Roeselare sprak hiervoor haar handelaars aan. Er werd gekeken of mensen hun afhaalmaaltijden konden afhalen in herbruikbare potjes die ze zelf meebrachten.

Pizza Hut testte zo bijvoorbeeld herbruikbare pizzadozen. Uit het eerste gebruik bleek dat de pizza’s warm en krokant bleven in de herbruikbare pizzadoos. Een mooie vorm van afvalpreventie dus. Als consument mag je al met je eigen herbruikbare doos komen achter een pizza. Voorlopig is er wel nog geen uitgebreide reclame rond. De bedoeling is om de herbruikbare pizzadoos ook te introduceren bij andere Italiaanse restaurants.

Ook de eigen stadsdienst stak de handen uit de mouwen. De ‘potjesbib’ zag het leven op 7 centrale stadslocaties. Een centrale plek waar je herbruikbare potjes kan lenen om naar een takeawayrestaurant te gaan. In 7 verschillende handelszaken kan het Roeselaars personeel ondertussen terecht met hun herbruikbaar recipiënt. De herbruikbare pizzadozen krijgen ook hun plaatsje in de potjesbibliotheek.

Naast de potjesbibliotheek bood het stadsbestuur ook een herbruikbare broodjesverpakking aan, aan het personeel. Dat is een handig herbruikbaar opbergsysteem voor een broodjeslunch dat je kan gebruiken in plaats van een brooddoos of een éénmalige verpakking. In Roeselare is deze herbruikbare broodjesverpakking ondertussen ook in de handel terug te vinden. Maar liefst meer dan 50% van het stadspersoneel maakt gebruik van dit aanbod.

Roeselare evalueerde de potjesbibliotheek als positief. Af en toe verdwijnen er wel een paar potjes, maar dit is minimaal. Bij het invoeren van de herbruikbare broodjesverpakking was het al snel duidelijk dat één exemplaar per persoon niet voldoende is. Af en toe moet de herbruikbare verpakking in de was.

In de toekomst wil Roeselare nog verder gaan op het vlak van afvalpreventie door een drinkwaterpunt te voorzien op een centrale drukbezochte plaats in de stad. Gepland is om dit voor de zomer te installeren. Zo biedt ze de burger een extra opportuniteit om die wegwerpdrankverpakking achterwege te laten.

Infrastructuur

Om te voorkomen dat afval op de grond belandt, is het uitermate belangrijk dat er voldoende afvalrecipiënten aanwezig zijn en dat deze op de juiste plaats staan. Ze zijn best goed bereik- én zichtbaar. Zo vinden mensen gemakkelijker de weg naar de vuilnisbak. Roeselare besloot zo om in het voorjaar van ’22 op hun testlocatie 'De Munt' vijf nieuwe straatvuilnisbakken te plaatsen. Ingebouwde peukenhouder incluis, gezien peuken toch nog altijd een groot onderdeel uitmaken van het aanwezige zwerfvuil. Later, in juli ’22 plaatsten ze nog een extra vuilnisbak. Deze keer eentje met een aangepaste pizzaopening zodat de pizzadozen niet meer op de grond belanden, maar gemakkelijk in de aangepaste vuilnisbak terecht kunnen. Deze nieuwe opstelling zou 2 jaar opgevolgd worden, met vier metingen per jaar.

Sensibilisering en communicatie

“Alles wat je hergebruikt, is mooi meegenomen.” Met die leuze bracht Roeselare hun project naar de burger. Een sensibiliseringscampagne met een activerende boodschap: alles wat een steentje bijdraagt… is mooi meegenomen. Een campagne die aan burgers duidelijk maakt dat ze welkom zijn met hun eigen verpakking en/of onnodige verpakkingsmaterialen niet standaard met de klant mee te geven, maar hem of haar ernaar te laten vragen. Denk aan servetten, elastiekjes rond broodjes etc. De campagne werd breed verspreid, het kreeg een plek in verschillende kranten.

14 Ambassadeurs namen deel aan de campagne, prijkten op affiches en gaven interviews. Hun informatie is terug te vinden op de webpagina die de stad aanmaakte. As er een nieuwe ambassadeur bijkomt, krijgt die een plaatsje op de webpagina die te bereiken is via een QR-code. Zo moet er geen extra communicatiemateriaal ontwikkeld worden die de afvalberg alleen maar kan doen groeien.

Participatie

Om resultaat te bereiken kan je niet zonder de medewerking van alle stakeholders.

• In de samenwerking met de 14 ambassadeurs werd er niet gekozen voor een algemene aanpak. Iedere handelszaak heeft tenslotte zijn eigen identiteit en werking bv. broodjeszaak t.o.v. een traiteur, frituur…​Hier werd rekening mee gehouden door persoonlijke en gerichte afspraken te maken. Er was ook geen extra kost voor de deelnemende handelszaak. Ook niet wat personeelsinzet betreft.  Hiermee wenste Roeselare de instapdrempel​ laag te houden, waardoor de kans op succes groter​ is.