Heel wat lokale besturen kunnen rekenen op (structurele) zwerfvuilvrijwilligers die zich regelmatig inzetten om hun omgeving actief op te ruimen. Om hun vrijwilligers zo goed mogelijk te ondersteunen, voorzien de lokale besturen het nodige opruimmateriaal.

De meeste structurele vrijwilligers mogen het opruimmateriaal houden zolang zij actief opruimen. Dat materiaal bestaat meestal uit een grijper, een paar handschoenen, een fluohesje en zwerfvuilzakken.

Echter, het gebeurt ook regelmatig dat een lokaal bestuur, maar ook scholen, verenigingen of bedrijven een (eenmalige) opruimactie organiseren. En in dat geval is het niet duurzaam of praktisch haalbaar om iedereen van eigen materiaal te voorzien. Hierbij kan een uitleensysteem van opruimmateriaal de ideale oplossing bieden.

Zo zijn er al een aantal lokale besturen die met dergelijke systeem aan de slag zijn gegaan. De ene heeft hier een uitgekiend systeem voor, terwijl de andere het iets ‘spontaner’ aanpakt. In onderstaand artikel vind je enkele handige praktijkvoorbeelden terug van zo’n uitleensystemen. De antwoorden van de lokale besturen waarvan sprake, werden verkregen via een kort interview.

 

Hoe werkt zo’n uitleensysteem?

Wanneer een lokaal bestuur, bedrijf, vereniging of school een brede opruimactie organiseert, proberen zij iedere vrijwilliger van het nodige materiaal te voorzien. Hoe dat precies gebeurt, bepaalt elk lokaal bestuur zelf.

Volgende gemeenten pakken het bijvoorbeeld als volgt aan:

KORTEMARK

De gemeente Kortemark probeert jaarlijks een opruimactie te organiseren. Dat kan naar aanleiding van de Lenteschoonmaak, World Cleanup Day of een andere gelegenheid zijn. De vrijwilligers die graag deel willen uitmaken van de actie, moeten dit niet op voorhand aangeven. Op de dag zelf voorziet de gemeente namelijk een stand met het nodige opruimmateriaal. Dit werkt op basis van goed vertrouwen: er dient geen formulier of dergelijke te worden ingevuld. Deze manier van werken blijkt tot dusver succesvol te zijn. Indien vrijwilligers het materiaal toch graag houden, is dit meestal omdat ze graag als structurele vrijwilliger aan de slag gaan. Een echte win-win dus. 

LILLE

Ook in de Kempische gemeente Lille werkt het uitleensysteem op basis van vertrouwen: wanneer een school of vereniging een opruimactie wil organiseren, mailen ze hiervoor naar de milieudienst. De dienst zorgt er dan voor dat in het magazijn het gewenste materiaal wordt klaargelegd. Er wordt wel genoteerd hoeveel van elk stuk wordt uitgeleend, om zo het overzicht te behouden. De organisatie kan het materiaal dan ophalen bij het gemeentehuis en brengt het na afloop weer terug. Het gebeurt al eens dat opruimmateriaal stuk gaat of te vuil is om te hergebruiken, maar dat blijft al bij al erg beperkt.

  

Bij de afvalintercommunales (IC's) wordt het uitleensysteem structureler ingezet. Bij IVAGO en IDM bijvoorbeeld wordt er wel met een schriftelijke overeenkomst gewerkt:

IVAGO

Wanneer je in Gent of Destelbergen een opruimactie (een zogenaamde ‘veegactie’) wil organiseren, kan je hiervoor materiaal lenen bij afvalintercommunale IVAGO. Hun werkwijze is de volgende:

• Minstens twee weken op voorhand vraagt de organisator het nodige materiaal aan via dit formulier.
• Wanneer de organisator het materiaal afhaalt, vult die het ontvangstdocument in. Dat vermijdt misverstanden en onduidelijkheden achteraf.
• De organisator spreekt op voorhand met IVAGO af waar en wanneer ze de gevulde zakken zullen achterlaten. Dat wordt dan zo snel mogelijk opgehaald door een ploeg van IVAGO.
• Na afloop brengt de organisatie het materiaal netjes weer terug.

Alle aanvragen die binnenkomen, worden manueel gecheckt. Zo wordt bijvoorbeeld bekeken of het nodig is om iedereen van 'het volledige opruimpakket' te voorzien. Het is namelijk dikwijls veel efficiënter opruimen als je dit in ‘ploegjes’ doet: iemand gaat aan de slag met de grijper, een andere met de handschoenen en tot slot houdt een derde persoon de vuilniszakken vast. Dit kan uiteraard afgewisseld worden.

IVAGO organiseert ook elk jaar de opruimacties ‘Gentsche Gruute Kuis’ en ‘Destelbergen Helemaal Schoon’. Voor deze acties pakt IVAGO het nog grootser aan: om iedereen van het nodige opruimmateriaal te voorzien, worden zelfs de recyclageparken ingezet. Daar kunnen de vrijwilligers dan na afloop het geleende materiaal terugbrengen.

IDM

Ook IDM (Intercommunale Durme-Moervaart) werkt met een structureel uitleensysteem om eenmalige opruimacties te ondersteunen. Zo wil de afvalintercommunale duurzaam omgaan met het opruimmateriaal, een visie waar al van in het begin op werd ingezet. Dankzij hun jarenlange ervaring, heeft IDM intussen de beste ‘way of working’ gevonden:

• Ook bij IDM moet de organisator van een opruimactie een aanvraagformulier invullen waarbij men aangeeft waar, wanneer en met hoeveel ze een opruimactie organiseren.
• De organisator kan dus niet kiezen hoeveel opruimmateriaal ze ontvangen, dit wordt door IDM bepaald o.b.v. vorken. Om het systeem zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, werken ze met opruimzakken die standaard gevuld zijn met materiaal voor 25 personen. Concreet betekent dat: als er 25 personen deelnemen aan een actie, ontvangt men één zak, als er 40 deelnemers zijn, krijgen ze er twee. Op die manier vermijdt IDM om per opruimactie X aantal stuks opruimmateriaal te moeten toevoegen of verwijderen, wat hen heel wat werk bespaart.
• Het materiaal wordt altijd geleverd en opgehaald door IDM. Afhankelijk van de grootte van de actie, wordt het materiaal al dan niet samen met de gevulde vuilniszakken opgehaald na afloop van de opruimactie. 

  

 

Uitleensysteem niet enkel voor opruimacties
 

MERCHTEM

Een uitleensysteem is handig voor éénmalige opruimacties, maar kan ook voor andere zaken gebruikt worden. Zo leent de gemeente Merchtem bijvoorbeeld bolderkarren uit aan haar structurele vrijwilligers. De vrijwilligers mailen hiervoor naar de gemeente en kunnen dan een bolderkar voor een bepaalde periode lenen. Dat kunnen enkele dagen of weken zijn, afhankelijk van de vraag van de vrijwilligers en de beschikbare karren. Door hun vrijwilligers zo goed mogelijk materieel te ondersteunen, probeert de gemeente hen te bedanken voor hun inzet

MIROM

Afvalintercommunale MIROM probeert de structurele vrijwilligers van 'haar' lokale besturen ook zo goed mogelijk bij te staan. Zo heeft MIROM bijvoorbeeld telescopische grijpers en bolderkarren aangekocht die de lokale besturen, waaronder Kortemark (zie bovenaan dit artikel), naar wens kunnen uitlenen aan hun structurele vrijwilligers. De lokale besturen die de aanvraag binnenkrijgen, spelen deze door aan MIROM en de afvalintercommunale zorgt er dan voor dat het materiaal of klaar wordt gezet voor afhaling, of aan het lokaal bestuur wordt bezorgd (afhankelijk van wat wordt afgesproken met het lokaal bestuur en de vrijwilliger in kwestie). 

HERENTHOUT

Tijdens de corona-lockdowns merkten heel wat lokale besturen dat hun inwoners tijdens de typische 'coronawandelingen' graag hun steentje wilden bijdragen tot een propere omgeving. Zo ook in Herenthout. Om deze ‘gelegenheids’-vrijwilligers zo goed mogelijk te ondersteunen en hen een extra duwtje in de rug te geven om een structurele vrijwilliger te worden, opende het lokaal bestuur een lokaal dat dag en nacht open was. In het lokaal vonden de vrijwilligers al het materiaal dat ze nodig hadden om te ruimen, maar werd hen wel gevraagd om te noteren welk materiaal ze leenden en waar ze gingen opruimen. Op die manier werd dubbel opruimwerk vermeden. Na afloop van de opruimactie, kon iedereen dan hun materiaal terugbrengen en melden waar ze de volle vuilniszakken hadden achtergelaten. Ook dit systeem werkte op basis van vertrouwen.

  

UTRECHT

Ook in Nederland worden dergelijke uitleensystemen gebruikt. In Utrecht vind je bijvoorbeeld op vijf plekken in de stad zogenaamde 'grijperhubs'. Deze mini-bibliotheek voor uitleenmateriaal is vrij beschikbaar voor alle (buurt)bewoners om zwerfvuil op te rapen. De 'hub-jes' worden met een code beveiligd die kan opgevraagd worden via WhatsApp. Op die manier kan iedereen makkelijk en snel aan de slag. Meer info hierover vind je op de website van Nederland Schoon.

Waarom met een uitleensysteem werken?

Over de meerwaarde van het systeem is iedereen het eens: het bevordert het duurzaam gebruik van het opruimmateriaal, en vergroot de pool waarmee de lokale besturen en afvalintercommunales mee kunnen werken.

Daarnaast kan het lokaal bestuur m.b.v. een uitleensysteem meer opruimmateriaal aanbieden dat (omwille van de hoge kostprijs) niet standaard aan elke zwerfvuilvrijwilliger gegeven kan worden. Denk hierbij bv. aan de bolderkarren. Een aantal lokale besturen gaven ook aan dat ze extra materiaal aanbieden op vraag van de vrijwilligers, zoals telescopische grijpers en vuilniszakringen. Deze kunnen dan naar wens ontleend worden door de structurele vrijwilligers wanneer ze deze nodig hebben. 

Alle lokale besturen die geïnterviewd werden, gaven trouwens aan in goed vertrouwen te werken, en geen waarborgsysteem te implementeren. De reden daarvoor bleek bij iedereen dezelfde te zijn: ze zijn zo dankbaar voor hun vrijwilligers, dat ze het werk voor hen niet nog willen bemoeilijken en hen niet het gevoel willen geven dat er geen vertrouwen is.