Het Rivierenhof in Antwerpen is al jaren een populaire plek om te wandelen, fietsen of gewoon even te genieten van de natuur in de stad. 'Dankzij' corona is het park populairder dan ooit. Dat toont zich helaas ook in de hoeveelheden achtergelaten afval.  

Doelstelling 

In samenwerking met Mooimakers, lanceerde de provincie Antwerpen het project 'Proper Park' in het voorjaar van 2021 (nieuwsbericht). Met dit project streefde de provincie twee doelstellingen na in het Rivierenhof: 

• Ze streven naar een vermindering van de kleine sluikstorten en het zwerfvuil met 25% op een aantal hotspots langsheen de Parkdreef (Parking Oost, Parking West, Speeltuin West, Speeltuin Kasteel) tegen 31/10/2021.  

• Ze streven naar een verhoging van het aandeel gesorteerd afval met 30% op een aantal hotspots langsheen de Parkdreef (Parking Oost, Parking West, Speeltuin West, Speeltuin Kasteel) tegen 31/10/2021.  

Maatregelen 

Het zwerfvuil- en sluikstortproject omvatte de verbetering van infrastructuur, communicatie, participatie en handhaving.  

Communicatie 

Voor de communicatiecampagne werd de hashtag #onzenhof geïntroduceerd. Deze werd in alle communicatie (o.a. fotoborden in het park met buurtbewoners erop) naar de bezoekers toe gebruikt en hiermee willen ze meegeven dat het Rivierenhof een plek is van iedereen, voor iedereen. Zo personaliseren ze de openbare ruimte en spelen ze in op het verantwoordelijkheidsgevoel van de bezoekers. Daarnaast verhoogt het de perceptie van sociale controle. De fotoborden werden aan de afvaleilanden en op een aantal strategische locaties in het park geplaatst. Voor elke doellocatie werd een passende foto met een bijhorende slogan voorzien.    

De campagne werd eind april gelanceerd en gepromoot via alle mogelijke communicatiekanalen (website Rivierenhof, social media, nieuwsbrieven, brochures, pers….) 

Aanvullend op de geplande acties besloot de provincie om ook buiten de doellocaties van de campagne extra (vaste) communicatie in het park te plaatsen. Tijdens de zomermaanden lag de focus daarbij op een aantal zitbankjes en picknicktafels.

Participatie 

De buurtbewoners van het Rivierenhof speelden een heel belangrijke factor in het project:

• Voor de campagneborden werd een fotoshoot georganiseerd waarbij buurtbewoners en parkbezoekers werden uitgenodigd om deel te nemen.
• Tijdens de zomermaanden werd elke laatste zondag van de maand een ‘zwerfvuilzondag’ georganiseerd met de buurtbewoners. Naast het opruimen is een belangrijke insteek van de ‘zwerfvuilzondagen’ dat buurtbewoners elkaar beter leren kennen.
• Om de bezoekers op een veilige en speelse manier te laten bijdragen aan een schoner park werd de afvalbingo gelanceerd. De bingolijst en opruimmateriaal werden vooral opgehaald door gezinnen met kinderen en af en toe door een school. Het zal na de einddatum van het project nog beschikbaar blijven. 

Infrastructuur/opruiming 

Om te zorgen voor een vermindering van de kleine sluikstorten en het zwerfvuil werden een aantal vuilnisbakken op de hotspots verwijderd en vervangen door een kleiner aantal afvaleilanden waarbij sorteren mogelijk werd. De afvaleilanden (PMD en restafval) werden op strategische locaties neergezet en werden opvallend en zichtbaar ingericht. Er werd een kleine inwerpopening voorzien waardoor kleine sluikstorten worden tegengegaan. De afvaleilanden werden voorzien van grote pictogrammen om de sorteerregels aan te geven.

Om bijplaatsingen bovenop en verstopping van de vuilnisbak tegen te gaan, pasten ze de vuilnisbakken doorheen het project aan met een deksel met een kleine inwerpopening en onder het deksel een grotere inwerpopening. Met succes! Tijdens drukke zomermaanden werd er ook extra capaciteit van vuilnisbakken ingezet.

Als extra actie werd er deze zomer voor elke domeinwachter een kleine afvalgrijper voorzien waardoor ze deze gemakkelijk meenemen tijdens hun ronde en het zwerfvuil dat ze onderweg tegenkomen weghalen.  

Handhaving 

De domeinwachters besteden sinds de lancering van de campagne extra aandacht aan het correct weggooien van afval en het tegengaan van sluikstort. Wanneer ze toch een overtreding zien, spreken ze de daders hier direct op aan. Bezoekers vragen ze vriendelijk hun afval niet achter te laten. Dit verhoogt de sociale controle en hierdoor verdwijnt de anonimiteit. 

In juli werd er een anonieme handhavingsactie opgezet waar er extra aandacht was voor zwerfvuil, sluikstort, hondenpoep en het aan de leiband houden van honden. De domeinwachters, buurtregisseurs, stadstoezichters en wijkagenten gingen verkleed in burger rond in het park. Omdat de samenwerking tussen de verschillende diensten positief verliep gaan ze dit in de toekomst vaker doen.

Effectmeting en resultaten

Maandelijks werden er tellingen uitgevoerd aan de hand van telfiches en een onlineformulier. Hierbij keken ze naar:

• het aantal stuks zwerfvuil (onderverdeeld in verschillende categorieën)
• het aantal stuks sluikstort
• de vullingsgraad van de vuilnisbakken
• het aandeel gesorteerd afval.

Gedurende de projectperiode werden er vier zones systematisch gemonitord. De monitoring bestond uit het tellen van het aantal stuks zwerfvuil (opgedeeld per fractie). Er werd een eerste reeks van 6 metingen uitgevoerd, van november 2020 tot en met april 2021, alvorens de maatregelen geïmplementeerd werden (nulmeting). Na de implementatie van de maatregelen volgde een effectmeting. Deze bestond opnieuw uit een reeks van 6 metingen van april 2021 tot en met september 2021. Per maand werd op alle vier de zones één meting uitgevoerd, zowel bij de nul- als effectmeting. In één van de meetzones, parking Zuid, werden geen maatregelen uitgevoerd. Deze zone doet dienst als controle en geeft daarmee een beeld van het te verwachten aantal stuks zwerfvuil tijdens de lente- en zomermaanden indien er geen maatregelen worden getroffen. Tijdens de lente- en zomermaanden verwachten we immers een toename van bezoekers en daarmee ook een stijging van het zwerfvuil.

Enkel de vergelijking maken tussen de nul- en effectmeting op de verschillende locaties (speeltuin en parkings) om de impact van de maatregelen in te schatten zou ons geen correct beeld geven van de evolutie, gezien het effect van de veranderende seizoenen. Door de meting op de controleparking krijgen we dus een goed beeld van de te verwachten toename van het zwerfvuil tijdens deze "drukkere" maanden. Deze toename werd voor de andere zones, waar wel maatregelen werden uitgevoerd, gesimuleerd op basis van de stijgingsfactor (1,43) op de controleparking (oranje staaf).

Als we het aantal stuks zwerfvuil uit de effectmeting vergelijken met het te verwachten aantal stuks zwerfvuil zien we voor alle drie de zones een significante daling van het aantal stuks zwerfvuil: speeltuin Kasteel -43%, parking Oost -51% en parking West -34%. Op basis van deze monitoring kunnen we concluderen dat de maatregelen zorgen voor 1/3 tot 1/2 minder aantal stuks zwerfvuil.

In onderstaande grafiek vind je de resultaten van de zwerfvuiltellingen van de verschillende zones.

In onderstaande tabel lees je de resultaten van de sorteercontroles aan de 6 afvaleilanden. In deze tabel kan je zien dat het sorteren van PMD en restafval in de afvaleilanden goed gebeurde (gemiddeld 80% zuiver). De sorteerdoelstelling is dus zeer succesvol te noemen. De bezoekers van het Rivierenhof zetten de sorteerregels van thuis verder in de openbare ruimte. Voor de lancering van de campagne werd het publieksafval niet gescheiden. Nu wordt het kleine aandeel restafval wat toch in de PMD-zakken terecht komt handmatig uit de PMD-zakken gehaald en wordt het PMD-afval zuiver aangeboden ter recyclage. 

 

Wil je net zoals het Rivierenhof aan de slag met monitoring om het succes van de aanpak van een zwerfvuilprobleem ook met cijfers te kunnen onderbouwen, dan kan je terecht op onze pagina met informatie over een kwantitatieve telling. Heb je interesse in andere meetmethodes, dan vind je daarover hier meer informatie terug.