Via participatie creëer je eigenaarschap van de openbare ruimte. Zo kan je buurtbewoners, vrijwilligers, scholen, verenigingen of bedrijven aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Door het netwerk van vrijwilligers en partners te ondersteunen en uit te breiden, worden inspanningen zichtbaar gemaakt en wordt het gevoel van eigenaarschap en erkenning verhoogd.

Je kan initiatieven ontwikkelen die de betrokkenheid bij de publieke ruimte verhogen en mensen aansporen tot een actieve medewerking aan het realiseren én behouden van de netheid ervan. Zo wordt voor passanten duidelijk dat de openbare ruimte wel degelijk ‘van iemand’ is. Dit kan bijvoorbeeld door buurtacties te organiseren, ambassadeurs te creëren, gepersonaliseerde affiches op te hangen of een soort van sociale controle te laten uitvoeren. Alleen zo zal iedereen zich betrokken voelen en wordt je beleid gedragen door alle betrokken. 

Investeer in een vrijwilligerswerking

Als lokaal bestuur kan je kiezen om een structurele vrijwilligerswerking op poten te zetten. Om hiermee van start te gaan, kan je een oproep installeren via de communicatiekanalen naar de inwoners. Brugge dit deed onder de slogan Brugge Oltied Schoane en Roeselare pakte dit heel creatief aan.

Eens je over een groep structurele vrijwilligers beschikt, moet je de nodige afspraken maken en hun inzet opvolgen.

• De afspraken die je maakt met je vrijwilligers kan je in een vrijwilligersovereenkomst gieten. Een vrijwilligersverzekering kan hier deel van uitmaken.
• De inzet van je vrijwilligers opvolgen kan je via de Mijn Mooie Straat-app.
• Om het community-gevoel te verhogen kan je gebruik maken van o.a. social media. Via Facebook & Instagram van Fan van Brugge Oltied Schoane wordt er regelmatig bericht over zwerfvuilacties op het grondgebied.
• Belangrijk is ook dat je oprechte aandacht besteed aan je vrijwilligers en hun inzet erkent en je dankbaarheid hiervoor uit.

Betrek inwoners of buurten

Stel bermen, pleinen, (delen van) parken of natuurgebieden, straten en wijken ter beschikking zodat bewoners of groepen ze kunnen adopteren. Maak inwoners peter of meter van hun straat of buurt. Zij engageren zich dan om dat gebied proper te houden. 

Als gemeente/intercommunale kan je de vrijwilligers ondersteunen met opruimmateriaal, ophalen van het verzamelde afval (maak goede afspraken), een verzekering en op gepaste tijd een bedank- en/of netwerkmoment. 

Het aanstellen van een glasbolpeter of -meter is ook één van de mogelijkheden.

Afvalintercommunale IVAGO somt op wat de inwoners van haar werkingsgebied kunnen doen ind e strijd tegen zwerfvuil.

In Mechelen voeren ze campagne tegen zwerfvuil en sluikstort onder de noemer "stad om te zoenen". De stad biedt onder die slagzin een gevarieerd aanbod aan participatie aan.

• Straatbewoners kunnen deelnemen aan de wedstrijd ‘schoonste straat’
• Groepen kunnen het label ‘schone bendes’ krijgen als ze zwerfvuil opruimen
• Je kan je engageren als meter of peter om vrijwillig een deel van het openbaar domein in de buurt net te houden

Operatie Proper voor scholen en jeugdverenigingen

Scholen en jeugdverenigingen die een langdurig engagement willen aangaan voor een zwerfvuilvrije omgeving, kunnen via Operatie Proper bij Mooimakers een actieplan afsluiten. Ze engageren zich onder meer voor het proper houden van hun eigen terreinen en de directe omgeving en hier ook over te communiceren. Groepen die een jaar lang hun engagementen volhouden, ontvangen een mooie beloning van Mooimakers, die zelfs nog verhoogd wordt als ze hun engagement het jaar erna verderzetten. 

Opruimacties of andere initiatieven voor specifieke doelgroepen 

• Speel bij de organisatie van opruimacties in op specifieke doelgroepen (beroepen, verenigingen…). Promoot zwervuilopruimacties als teambuilding-activiteit. Laat sportverenigingen de omgeving rond hun terreinen proper maken
• Horecazaken willen graag een nette buurt, want dat trekt meer klanten aan. Stimuleer een samenaankoop van peukenrecipiënten bijvoorbeeld. 
• Jeugdverenigingen wil graag op een goed blaadje staan bij de buurtbewoners. Bied hen als gemeente opruimmateriaal aan om de buurt netjes te houden.