Situering

In april 2021 startte de stad Oostende in samenwerking met Mooimakers een project zwerfvuil en sluikstort om het probleem van peuken in het straatbeeld aan te pakken. Hun streefdoel hierbij was binnen een termijn van twee jaar het weggooien van sigarettenpeuken op vooraf bepaalde probleemlocaties te verminderen met 50% door infrastructurele aanpassingen en preventief en repressief op te treden.

Plan van aanpak

Hotspotanalyse

In de eerste maanden van 2021 werd in samenwerking met de dienst Openbaar Domein een grote telling en opruimactie over het ganse grondgebied van Oostende georganiseerd. Ze verzamelden maar liefst 70.000 rondslingerende sigarettenpeuken. Op basis van deze opruimactie en een bevraging bij verschillende wijkactoren (Gemeenschapswachten, dienst Openbaar Domein, lokale politie,…) werden 50 locaties vastgelegd waar veel sigarettenpeuken lagen. Deze 50 probleemlocaties werden visueel in kaart gebracht en gelinkt aan de beschikbare en reeds voorziene infrastructuur. Op basis van deze hotspotanalyse werden de acties bepaald.

De locaties met het grootste aantal peuken waren:

• Uitgaansstraten
• Winkelstraten
• Tram- en bushaltes
• Pleinen en parken (bankjes)
• Ingang openbare gebouwen

Uiteindelijk selecteerde Oostende 11 locaties om mee aan de slag te gaan.

Infrastructuur

Ervaring leert dat er minder sigaretten op de grond achterblijven, als er voldoende peukenrecipiënten op de juiste plek staan. Dat nam de stad Oostende ter harte. Er werden:

• 189 peukenringen op alle afvalkorven in Oostende geplaatst die extra in de kijker werden gezet met een sticker op de afvalkorven.

 

• 15.000 zakasbakjes aangekocht die de gemeenschapswachten op de probleemlocaties uitdeelden. Het uitdelen van zakasbakjes namen ze nadien op in het reguliere takenpakket van de gemeenschapswachten. Dit met een gemiddelde frequentie van 2 maal per week. Tijdens het uitdelen informeren de gemeenschapswachten de burgers over de nadelige gevolgen van het weggooien van een sigarettenpeuk op de grond.  Daarnaast installeerden ze ook afhaalpunten bij o.a. het stadshuis, de bibliotheek, het stedelijk zwembad, …
• Van 1 juli 2021 tot 15 maart 2022 werden drie duurzame peukenzuilen van Fresh Tray Services in de uitgaansbuurt succesvol uitgetest. De organisatie staat in voor het plaatsen, ledigen en onderhouden van de zuilen. Tussen juli 2021 en februari 2022 werden zo’n 12.000 peuken in de drie zuilen verzameld en gerecycleerd. Op 29 maart 2022 werden er naast de drie zuilen in de uitgaansbuurt nog vijf peukenzuilen, waarvan één peukenpoll, in het centrum bijgeplaatst.  De peukenpoll werd tijdelijk verwijderd o.w.v. vandalisme, maar plaatsten ze terug. 

Communicatie

Het stopte niet bij peukenzuilen alleen, Oostende spoot ook 100 sjablonen van “hier begint de zee” bij de rioleringen en op de grond spoten ze “Peuk op de grond? Dat is dan 350 euro”. Allemaal in functie van een positieve gedragsverandering op de betrokken probleemlocaties. Ze plaatsten een muurschilderij met grote zichtbaarheid in de uitgaansbuurt, mobiele borden en affiches bij de horeca.

Oostende organiseerde een persmoment rond het actieplan (april 2021) waarbij de 70.000 ingezamelde peuken d.m.v. een glazen koker in de kijker gezet werden.

De stad communiceerde via haar informatiekanalen (sociale media, lokale kranten, …) over de peukenproblematiek en hun plan van aanpak.

Het actieplan tegen peuken past in de bredere netheidscampagne tegen zwerfvuil en sluikstort. Deze werd in juni 2021 uitgerold en draagt de naam ‘’t is weer proper’. De campagne loopt 4 jaar en heeft als doel te sensibiliseren. Ze spoort inwoners en bezoekers aan om de stad netjes te houden.

Omgeving

Om de buurt zo proper mogelijk te houden organiseerde de stad regelmatig opruimacties. Deze opruimacties vonden plaats in april 2021, juni 2021, januari 2022 en oktober 2022. Ze zetten o.a. straatstofzuigers in. De medewerkers van de dienst Openbaar Domein filterden hier manueel alle peuken uit om ze te tellen.

Participatie

Er zijn een aantal actoren die samenwerken om de problematiek aan te pakken: gemeenschapswachten, lokale politie, het lokale netheidsinitiatief Zooros, horecazaken, scholen, propere strandlopers, …

Om die reden vond er op regelmatige tijdstippen een netwerkoverleg plaats. Elke dienst bekijkt vanuit hun invalshoek hoe ze kunnen bijdragen aan de peukencampagne.

Handhaving

Op de probleemlocaties wordt extra toezicht en controle gehouden door de Gemeenschapswachten, gemeentelijke vaststellers en de Lokale Politie.

De stedelijke verordening werd aangepast, waardoor een GAS-boete kan worden opgelegd voor het weggooien van een sigarettenpeuk. Vaststellingen werden nadien gedaan door de gemeenschapswachten, gemeentelijke vaststellers en de lokale politie Oostende.

Tussen 30 april 2021 tot 1 april  2023 werden 5.512 inbreuken op het weggooien van sigarettenpeuken vastgesteld waarvan er reeds 4.442 GAS-boetes werden opgelegd. De vaststellingen gebeurden door de gemeenschapswachten, de gemeentelijke vaststellers en de lokale politie. Daarnaast kreeg Oostende ook ondersteuning van de OVAM-vaststellers. Van de 5.512 GAS-vaststellingen, werden 280 inbreuken vastgesteld door deze  OVAM-vaststellers.

Uit de cijfergegevens van 2021 blijkt dat er 1446 mensen een inbreuk op het weggooien van een peuk pleegden. Hiervan waren er 960 (47%) niet woonachtig in Oostende. In 2022 betreft dit aantal zelfs 71%.

Tijdens de Week van de Handhaving in oktober 2021 werd een peukenactie gehouden. Concreet hield dit in dat er extra controle was op mensen die een sigarettenpeuk op de grond gooien. Er werden toen 128 inbreuken vastgesteld.  De controles vonden plaats over gans het centrum en op de 11 probleemlocaties.

Meten is weten

Nulmeting mei – juni 2021 (50 hotspots):

Van 31 mei tot 24 juni 2021 voerde de dienst Openbaar Domein een nulmeting van de 50 probeemlocaties uit (gedurende 4 weken). Er werden 5.304 peuken opgeruimd.

Het meten en tellen van de probleemlocaties verliep zeer moeizaam gezien alle peuken door een veegmachine werden opgezogen en nadien manueel door de medewerkers van de dienst Openbaar Domein werden geteld. Door deze omslachtige techniek heeft Oostende vermoedelijk een vertekend beeld van de werkelijkheid en lagen er bij aanvang van ons actieplan heel wat meer peuken op de grond.

Effectmeting januari 2022 (herleiding 11 hotspots)

Gezien de capaciteit van Oostende het niet toeliet om een gedegen en nauwkeurige nulmeting op 50 probleemlocaties uit te voeren, werden ze herleid naar 11 locaties.  Ze kozen de 11 locaties op basis van een bevraging bij de wijkactoren. Van 10 januari tot 28 januari vond er een nulmeting op deze 11 locaties plaats. De dienst Openbaar Domein voerde de nulmeting uit en hield deze bij voor een periode van drie weken. Op elke locatie telden ze enkel de rondslingerende sigarettenpeuken.

De projectmedewerker stelde een weekplan op waar alle probleemlocaties in vermeld staan. Zo konden de medewerkers van de dienst Openbaar Domein elke dag hun tellingen van de sigarettenpeuken zorgvuldig bijhouden en na afloop aan de projectmedewerker overhandigen. 

Doordat deze telling drie weken werd aangehouden, trachten we om een nauwkeurig beeld van de problematiek te verkrijgen. Er werden in de eerste week 1.846, de tweede week 1.477 en de derde week 1.798 peuken geteld en opgeruimd. 

Getroffen Maatregelen

Tijdens de periode april – juni  2022 volgden de aanpassingen van de infrastructuur en de verdere implementatie van de netheidscampagne:

• Stickers op alle peukenringen plaatsen.
• Bijplaatsen van de duurzame peukenzuilen van ‘Fresh Tray’. 
• Bijplaatsen van de mobiele borden op de probleemlocaties. Een sticker van Mooimakers wordt op de paal gekleefd.
• Extra handhaving op deze doelplaatsen.

Tweede effectmeting oktober 2022

Van 10 oktober tot 28 oktober 2022 voerden ze een tweede effectmeting uit op de 11 opgesomde probleemlocaties. Op elke locatie telden ze de rondslingerende sigarettenpeuken. De projectmedewerker stelde opnieuw een weekplan op waar alle probleemlocaties in vermeld staan. Er werden in de eerste week 2.205 de tweede week 1.424 en de derde week 1.745 peuken geteld en opgeruimd. 

Subjectieve bevraging bij de relevante wijkactoren: januari 2023 – maart 2023

Oostende maakte een online enquête met vragen voor de relevante wijkactoren (lokale politie Oostende, gemeenschapswachten, gemeentelijke vaststellers, medewerkers Openbaar Domein en de stadsmariniers). Er werden zo’n 56 personen bevraagd waarvan 21 personen onze vragenlijst invulden.

Analyse en interpretatie van de behaalde resultaten  

Uit de objectieve tellingen kunnen we niet concluderen dat er sinds de opstart van ons actieplan effectief minder sigarettenpeuken op de grond liggen. Als we de metingen vergelijken zien we een gelijkaardig cijfer. Alleen moeten we deze cijfers ook kritisch benaderen. Zo is het uitvoeren van deze tellingen voor de dienst Openbaar Domein zeer arbeidsintensief en is de methode om de opgezogen peuken te filteren uit afval niet evident.

 

Daarnaast merken we uit onze subjectieve bevraging op dat de wijkactoren tevreden zijn over de aanpak van de peukenproblematiek en zien zij – mits enige aandachtspunten - een daling van de peuken op de doelplaatsen.

• 12 respondenten (57 %) geven aan dat de peukenproblematiek is verminderd tot sterk verminderd sinds de start van ons actieplan tegen rondslingerende sigarettenpeuken.

• Uit de grafiek kunnen we afleiden dat 15 (71%) respondenten tevreden tot zeer tevreden zijn over de genomen maatregelen om de peukenproblematiek aan te pakken.

• Uit de grafiek kunnen we afleiden dat 15 (71%) respondenten tevreden tot zeer tevreden zijn over de extra controles, het bijplaatsen van de peukenzuilen en de extra communicatie.

Uit de cijfers van de handhaving blijkt ten slotte dat er verhoudingsgewijs meer (71%) burgers de niet woonachtig zijn in Oostende een overtreding begaan.

Hieruit kunnen we voorzichtig afleiden dat ons plan van aanpak voor de inwoners van Oostende een effect heeft gehad.

Externe invloedsfactoren

• Het peukenproject is in april 2021 gestart, toen we nog volop in de corona-crisis zaten waardoor mensen beperkt waren in hun sociale leven. Er kwamen minder mensen onze stad bezoeken waardoor er minder opportuniteiten waren om een inbreuk te plegen.
• Stad Oostende is een toeristische centrumstad waar ook vaak mensen langskomen die de lokale taal niet machtig zijn. De taalbarrière kan ervoor zorgen dat nieuwe regelgevingen en campagnes niet altijd voldoende bij deze mensen gekend zijn.  

In de toekomst

Het niet meer gooien van een peuk op de grond is een proces van gedragsverandering die toch enige tijd in beslag neemt. Het tijdsbestek van 2 jaar waarover onze projectaanvraag loopt, is hiervoor ontoereikend om dit bij de burgers te bewerkstelligen. Ook na afloop van ons project zal er verder ingezet worden op de bewustwording bij de burgers van deze problematiek.

In de toekomst zal Oostende meer focussen op de binnen- en buitenlandse bezoekers van de stad zodat ook zij voldoende bewust worden van de problematiek en het verbod om een peuk op de grond te gooien.