Peukenrecipiënten zoals peukenpalen en peukentegels zijn efficiënt ingezette middelen om overlast van peuken tegen te gaan. Voor welke optie je het beste gaat en waar je rekening mee moet houden, lees je hier onder.

Waar plaatsen?

Plaats peukenrecipiënten in zones waar rokers hun sigaretten moeten doven, zoals:  

• In de nabije omgeving van een rookvrije zone
• Aan ingangen van bedrijven  
• Plaatsen waar rookpauzes worden gehouden  
• Bij wachtlocaties zoals bijvoorbeeld bus- of tramstations.

Voordat je overgaat tot het plaatsen van nieuwe peukenrecipiënten ga je best eerst na: 

• wat is de looplijn van rokers? 
• waar zijn de hotspots waar veel peuken op de grond te vinden zijn? 

Welke recipiënten?

Er zijn verschillende mogelijkheden in peukenrecipiënten. Gemeenten kunnen voor de aankoop van deze recipiënten om zwerfvuil te voorkomen financiële ondersteuning krijgen van de Vlaamse overheid. De voorwaarden voor subsidie vind je terug op de website van de OVAM. 

1. Doofplaat in de vuilnisbak

Smeulende peuken kunnen wegens brandgevaar niet in de gewone vuilnisbak. Door te kiezen voor vuilnisbakken met een ingebouwde asbak of doofplaat kunnen peuken wel in de vuilnisbak. Rokers kunnen dan op veel plaatsen terecht met hun peuken en er is geen extra lediging nodig. De doofplaat valt niet hard op. Wat een voordeel is, want zo wordt het rookgedrag niet aangemoedigd, maar ook een nadeel want rokers zullen niet snel zien dat er een mogelijkheid is om hun peuk op een veilige manier weg te gooien.   

2. Peukentegels, peukenpalen en (muur)asbakken 

Specifiek gericht op rookplaatsen kan een gemeente kiezen voor het plaatsen van peukenrecipiënten. Een voordeel ten opzichte van een doofplaat in een vuilnisbak is dat misbruik minder mogelijk is.

Peukentegel

Een peukentegel is een “asbak” die verwerkt zit in de grond, bijvoorbeeld in het voetpad of op het strand. Op het strand worden ze geplaatst in een speciaal bakje. Ze worden leeggemaakt met een straatstofzuiger of kunnen eruit gelicht worden. Peukentegels nemen geen extra ruimte in. Als je opteert voor een peukentegel, vergezel deze dan best van duidelijke pictogrammen, voor de zichtbaarheid. Een peukentegel sluit aan bij de werpgewoonte en wordt dus ook veel gebruikt. Ze bestendigen jammer genoeg ook het werpgedrag.

In het najaar van 2017 evalueerde Mooimakers het gebruik van peukentegels in samenwerking met verschillende lokale besturen. Over het algemeen was er een verbetering van de openbare netheid, maar waren er wel een aantal onbeantwoorde vragen en aandachtspunten die naar boven kwamen. 

In Eeklo installeerden ze succesvol peukentegels.

Peukenpalen

Een peukenpaal is een paal op armhoogte waar rokers hun peuk in kunnen deponeren. Er bestaat een ruim assortiment aan peukenpalen. Kies voor een type en model dat netjes blijft, inclusief de inwerpopening, zodat het recipiënt gebruikt wordt.  Er zijn andere elementen waar je best eveneens rekening mee houd zoals het gemak om de asbak leeg te maken, de zichtbaarheid en de beschikbare plaats.

Het onderzoek van 2021 naar de effectiviteit van peukenrecipiënten aan busstations, sprak in het voordeel van peukenpalen met nudging-elementen, t.o.v. de peukentegel.

In Roeselare kozen ze in 2017 al voor de succesvolle peukenpaal.

Muur-asbakken

Een muurasbak is een asbak die bevestigd wordt aan een muur. Muurasbakken kan je installeren nabij de ingang van een gebouw. De mensen die gebruik maken van het gebouw, weten meestal de locatie van deze muurasbakken zijn.

3. Alternatieve verzamelopties

Je kan ook zelf aan de slag met alternatieve verzamelopties. Alle mogelijkheden zijn goed om peuken van de grond te houden. Installeer een bloempot of emmer met zand waarin rokers hun peuken kunnen achterlaten. In Putte kregen handelaars een emmer met zand voor sigarettenpeuken. Daarnaast kreeg elke Putse deelgemeente een tijdelijke ‘peuksleuk’, een langwerpige asbak waar rokers hun peuken in kwijt kunnen.

4. Aandachtspunten

Hou rekening met het gemak om de asbak leeg te maken.  

Zo zijn zandasbakken (bijvoorbeeld: een grote betonnen of metalen bak of een zandlopermodel) gemakkelijk in gebruik en bieden ze grote groepen rokers snel de juiste service. Het nadeel is dat ze lastig schoon te maken zijn. Om de klus te klaren kan je een bak met rooster gebruiken die de peuken uit het zand verwijdert.  

Kies voor een type dat aangepast is aan de beschikbare plaats. 

Zo kan een wandasbak/muurasbak de oplossing zijn op een rokersplaats bij een kantoorgebouw. Dit recipiënt is het minst opvallend. Wat op zich geen probleem mag zijn, gezien het telkens om dezelfde mensen gaat die het gebruiken en ze de asbak weten staan. Ook de interne communicatie op het werk kan hen er op wijzen. 

In andere gevallen kan een vrijstaande paal of zuil meer aangewezen zijn. Denk bv. aan wachtstroken bij busterminals of op andere plaatsen waar een grotere peukencapaciteit nodig is.  

Zorg voor voldoende zichtbaarheid

Het verhogen van de zichtbaarheid van je recipiënt maakt duidelijk waar rokers hun peuk kwijt kunnen. Dit kan door:

• ze op een opvallende plaats te zetten. Op de kop van een bushalte bijvoorbeeld.
• nudges aan te brengen zoals fluogroene randen rond het recipiënt. Uit een proefopstelling in samenwerking met De Lijn bleek dat er dan 12% meer peuken in het peukenrecipënt belanden aan bushaltes.
• gebruik te maken van gerichte communicatie. Dit kan in de vorm van een pictogram zijn of een duidelijke sticker.

De zichtbaarheid van het recipiënt heeft een positieve impact op het gebruik ervan.

5. Tijdelijke peukenrecipiënten 

Bij de organisatie van evenementen verandert een openbare ruimte van functie naar tijdelijke concentratieplaatsen. Het is dan ook aangewezen om tijdelijke peukenrecipiënten met duidelijke signalisatie te plaatsen om overlast te voorkomen. In het Rivierenhof in Antwerpen plaatste men in 2018 bij de organisatie van concerten tijdelijke peukenpalen en deelde men zakasbakjes uit waardoor er 7 keer minder peuken op de grond werden gegooid. 

6. Zakasbakjes

Niet overal op het openbare domein kan je doofplaten in vuilnisbakken, peukentegels, -palen of muurasbakken plaatsen. Zakasbakjes verkoopbaar stellen of gratis uitdelen aan rokers maakt het gemakkelijker voor rokers om hun peuken bij te houden totdat ze aan een vuilnisbak komen.

IDM verkoopt bijvoorbeeld peukenasbakjes via de recyclageparken en lokketten van de gemeenten voor 1 euro per stuk. Ook via evenementen, horecazaken en handelaars werden er al zakasbakjes verdeeld door lokale besturen.

Mooimakers lanceerde begin 2021 haar proefproject rond de distributie van zakasbakjes

Een roker die in de gemeente Wemmel geen zakasbakje bij heeft, riskeert een boete.