Sluikstorten blijft een hardnekkig probleem in Vlaanderen. Hieronder vind je nuttige tips en aanbevelingen om de strijd ermee aan te gaan.
Situering
Sluikstorters ontwijken bewust de inzameling van huisvuil of bedrijfsafval. Ze laten afval achter op plaatsen waar het niet mag, op momenten waarop het niet is toegelaten en/of in de verkeerde bakken of containers. In de praktijk zien we dat sluikstorten vooral worden aangetroffen in de buurt van afvalverzamelpunten, zoals glasbollen en straatvuilnisbakken, en op locaties met een beperkte sociale controle (ook wel anonieme locaties genoemd). Op basis van de studie ‘Kennisverwerving over Sluikstorten in Vlaanderen’ (2018) formuleren we een aantal aanbevelingen voor lokale besturen en afvalintercommunales om dit probleem aan te pakken.
Doelstelling
Een sluikstortaanpak wil:
- de totale hoeveelheid sluikstort verminderen
- de kosten verbonden aan het opruimen van sluikstort verminderen
- de milieu-impact verbonden aan sluikstorten reduceren
- sluikstorten elimineren als storende factor in onze maatschappij (vervuiling, onveiligheidsgevoel…).
Aanbevelingen
Preventie
Faciliteer de toegang tot recyclageparken voor burgers en KMO’s (Deze aanbeveling kwam ook uit het onderzoek daderprofiel sluikstort (2023)). Het acceptatiebeleid harmoniseren, eventueel in samenspraak met buurgemeenten kan een oplossing bieden. Verder kan het opbrengen om bezoekers te begeleiden bij het aanbieden van hun afval. Als je KMO’s toelaat op het recyclagepark, leg dan duidelijk vast wat de maximum hoeveelheden bedrijfsafval zijn die aanvaard worden. De hoeveelheden moeten immers vergelijkbaar zijn met huishoudelijk afval. Bij het toelaten van grotere hoeveelheden, moet je die kosten ook doorrekenen aan de bedrijven. Bepaalde gemeentes roepen het concept van een mobiel recyclagepark in het leven. Inwoners die niet over een wagen beschikken, kunnen daar langsgaan met kleine hoeveelheden afval.
Omgeving en infrastructuur
- ·Sluikstorten voorkom je door de omgeving net te houden. Een vuile omgeving, zoals bijvoorbeeld een locatie waar zich veel zwerfvuil of graffiti bevindt, of een besmeurde glasbol, nodigt uit om nog extra afval bij te plaatsen. Naast het net houden van de omgeving raden we aan om defecten zo snel mogelijk te herstellen. We denken bijvoorbeeld aan een ondergrondse container waarvan de openingsklep niet meer werkt of een straatvuilnisbak waar omwille van een defect geen afval meer kan in achtergelaten worden.
- ·We raden aan om de inzameling van recycleerbare stromen te faciliteren. Dat kan door het inzamelen van recycleerbaar afval zoals bijvoorbeeld PMD, elektronisch en elektrisch afval, papier & karton, glas en GFT zo laagdrempelig mogelijk te maken.
Communicatie
- De communicatie naar de burger is duidelijk en uniform. Positieve communicatie is bovendien efficiënter. Je communiceert dus best over hoe het wél moet. Dat kan bijvoorbeeld door te werken met foto’s van een nette omgeving.
- Een efficiënte interne communicatie van een lokaal bestuur is cruciaal in de strijd tegen sluikstort. Zo heeft het uitvoerend personeel vaak een goed inzicht in de lokale sluikstortproblematiek, en kunnen ze makkelijk praktische verbetermogelijkheden aanbrengen. Uitvoerend personeel kan bijvoorbeeld aangeven welke straatvuilnisbakken op welke dagen hun maximale vullingsgraad bereikt hebben, op welke plekken gedumpt wordt en waar vrijwel nooit.
- We raden aan om duidelijk te communiceren over de verschillende mogelijkheden om zich van de afvalstromen te ontdoen. Dit kwam ook naar voor als beleidsaanbeveling uit het onderzoek daderprofiel sluikstort en sluikstort bij bedrijven < 10 werknemers (2023) Zo kan je bijvoorbeeld communiceren over de huis aan huis ophaling van grof vuil, en over de mogelijkheid om elektronisch en elektrisch afval gratis in een recyclagepark binnen te brengen. KMO’s met afval dat qua aard, samenstelling en hoeveelheid vergelijkbaar is met huishoudelijk afval kunnen ook beroep doen op de gemeentelijke inzamelsystemen (huis aan huis of brengmethode op korte afstand).
Participatie
Iedereen is betrokken partij bij het proper houden van de publieke ruimte. Niet enkel door geen vervuiling te veroorzaken, maar ook door mentaal het (mede)eigenaarschap van de publieke ruimte te claimen en zelf mee de handen uit de mouwen te steken. Hoe meer mensen zich betrokken voelen en zich hun omgeving mentaal toe-eigenen, hoe meer sociale controle er is. Sociale controle zorgt mee voor het respecteren van de maatschappelijke normen met winst op het gebied van openbare netheid. Voorzie op het vlak van participatie in een aanbod voor zowel individuele burgers als voor groepen. Voorbeelden zijn :
- het opzetten van een meldingssysteem waar burgers sluikstorten kunnen melden, Mooimakers stelt hiervoor de meldingsmodule van Mijn Mooie Straat en de Mijn mooie Straat-app ter beschikking.
- meters en peters aanstellen om een oogje in het zeil te houden en de omgeving net te houden.
Kostenbesparing is een slecht argument om participatie in te voeren. In de plaats van de uitgespaarde opruimkosten komen extra kosten, zoals personeelsinzet voor buurt- of wijkondersteuning, oog hebben voor initiatieven die de burgers nemen of voorstellen, en het ondersteunen van vrijwilligers.
Handhaving
Handhaven op sluikstorten, en het communiceren erover, is een belangrijk middel in de strijd tegen sluikstort. Het is het sluitstuk van een effectief beleid. Het kan breed opgevat worden. Sluikstorters aanspreken en alternatieven voorstellen, positieve acties van burgers waarderen, en sluikstorters beboeten zijn vormen van handhaven. Het doel van handhaving is erop toezien dat de regels die de maatschappij belangrijk acht, nageleefd worden. Handhaven op sluikstorten kan op drie manieren:
- Via een Gemeentelijke Administratieve Sanctie (GAS-boete), als het gaat om sluikstorten van kleine hoeveelheden en niet-gevaarlijke afvalstoffen.
- via het Milieuhandhavingsdecreet als een overtreding van het Materialendecreet, als het gaat om grote of gevaarlijke vormen van sluikstorten.
- via een retributie voor het opruimen van sluikstorten.
Een veel voorkomend probleem bij de handhaving van sluikstorten is dat de daders niet gekend zijn of moeilijk te identificeren. Onderzoek wees uit dat de inzet van (verplaatsbare) camera’s hier bij kan helpen. Er moet aan een aantal voorwaarden voldaan zijn om camera’s te mogen plaatsen en ze vervolgens ook efficiënt in te zetten. Voor meer informatie verwijzen we naar de geldende regelgeving bij cameratoezicht en de tips en tricks van cameratoezicht.
Monitoring
Monitoring is een zeer waardevol instrument om een sluikstortprobleem in kaart te brengen. Inzicht verwerven in een sluikstortprobleem op een bepaalde probleemlocatie is al een deel van de oplossing. Daardoor kan het probleem veel gerichter aangepakt worden. Ook het monitoren van de hoeveelheden voor en na het introduceren van een bepaalde maatregel kan relevante informatie opleveren. Bijvoorbeeld over de effectiviteit van de genomen maatregel.
Mooimakers stelt het webplatform ‘Mijn Mooie Straat’ ter beschikking om snel en gemakkelijk sluikstorten te melden. Mijn Mooie Straat centraliseert alle meldingen die binnenkomen en kan ook dienen als basis voor een goede opvolging door de betrokken diensten. Op die manier is het mogelijk een vollediger beeld te krijgen van de problematiek en de opvolging binnen een lokaal bestuur. Nadien kan hier ook over gerapporteerd worden. .
De aanpak voor verschillende probleemlocaties vind je in onderstaande artikels: