Door een weldoordachte inrichting van het openbaar domein aan de hand van goed geplaatste en efficiënt beheerde vuilnisbakken faciliteren we het gewenste gedrag, met name het weggooien van afval in de vuilnisbak. Een van de speerpunten daarbij is het vuilnisbakkenplan. In dit artikel gaan we dieper in op de opvolging en bijsturing van de vuilnisbakken.  De opvolging van de vuilnisbakken en het gebruik ervan is cruciaal:  

• Waar staan de vuilnisbakken?  
• Zijn ze in goede staat?  
• Worden ze gebruikt voor sluikstorten?  

Een vuilnisbakkenplan bestaat uit volgende grote onderdelen:  

• Inventaris ​
• Nulmetingen ​
• Analyse en maatregelen ​
• Effectmetingen ​
• Evaluatie ​
• Communicatie​

Inventaris

De inventaris bevat alle vuilnisbakken in de openbare ruimte van een lokaal bestuur. Spreek af wie de informatie op papier of digitaal verzamelt en duid een eindverantwoordelijke aan. Zorg dat alle medewerkers die bij het vuilnisbakkenbeleid betrokken zijn de inventaris eenvoudig kunnen consulteren.   

Noteer voor alle vuilnisbakken onderstaande gegevens.   

• ID: geef alle vuilnisbakken een code of nummer  
• Locatie: waar staan de vuilnisbakken  
• Type locatie: winkelstraat, school, snoeproute, bushok, station, speeltuin …  
• Type vuilnisbak  
• Capaciteit in liter  
• Diameter inwerpopening  
• Materiaal vuilnisbak: kunststof, hout, metaal …  
• Kleur  
• Ledigingsfrequentie  
• Ondergrond  
• Zichtbaarheid  
• Bereikbaarheid  
• Plaatsing op de looplijn?  

De juiste gegevens bij aanvang zorgen voor sterkere analyse.

Nulmetingen - monitor vulling en staat  

Monitor het gebruik van de vuilnisbakken. Zo'n monitoring gebeurt tijdens minimaal 8 meetperioden en dit gespreid over de 4 seizoenen (dit wil zeggen 2 meetperioden per seizoen). Voorzie minstens 1 meetperiode in een vakantieperiode en 1 in een schoolperiode. 

Een meetperiode, uitgedrukt in weken, omvat een monitoring van alle openbare straatvuilnisbakken en dit volgens hun normale ledigingsfrequentie. Tijdens die periode wordt van elke vuilnisbak bij elke lediging minimaal de vullingsgraad en het misbruik geregistreerd. Het aantal registraties en het aantal weken is dus afhankelijk van de ledigingsfrequentie.

Bijv. 1 registratie per meetweek voor een vuilnisbak die 1 keer per week geledigd wordt. 7 registraties per meetweek voor een vuilnisbak met een dagelijkse lediging.  De metingen worden rechtstreeks geregistreerd in Mijn Mooie Straat. 1 jaar na de startdatum van het project moeten voor minimum 4 meetweken (2 seizoenen) meetgegevens beschikbaar zijn in Mijn Mooie Straat. Dit is de helft van het minimum aantal meetweken voorzien in dit project.

Uitzondering: voor steden en gemeenten met een groot aantal vuilnisbakken in combinatie met een groot aantal ledigingen, kan – in overleg met Mooimakers – gestart worden met monitoring in een afgebakende zone van de gemeente. 

Wat meet je? 

• Vullingsgraad: leeg – halfvol – vol – overvol  
• Staat: netheid, graffiti, stickers  
• Misbruik: sluikstort in de vuilnisbak - sluikstort naast de vuilnisbak - aanwezigheid van zwerfvuil  rond de vuilnisbak

Analyse en maatregelen 

Bespreek de resultaten van de inventarisatie en monitoring en toets ze aan de plaatsingscriteria voor vuilnisbakken. Analyseren kan je op drie verschillende niveaus:

1. Algemeen: wat zijn de algemene tendenzen die je waarneemt rond het gebruik van de afvalpunten.
2. Typelocatie: zet de typelocatie af tegen volgende parameters: vullingsgraad, sluikstort in en rond het afvalpunt.
3. Individueel afvalpunt: formuleer maatregelen per vuilnisbak op basis van context en verzamelde gegevens.

Enkele tips bij het formuleren van maatregelen:

• De vullingsgraad alleen vertelt niet het hele verhaal. Neem de context van het afvalpunt mee in overweging bij het formuleren van maatregelen ​
• Het treffen van integrale maatregelen is vaak het duurzaamst .​
• Zorg voor duidelijke communicatie via gemeentelijke kanalen over het vuilnisbakkenplan. ​
• Formuleer maatregelen op basis van probleemscenario’s en bekijk elk afvalpunt individueel ​
• Toets de maatregelen die je wil treffen af bij alle betrokken collega’s.​

Maatregelen die je kan nemen op basis van de monitoring zijn:  

• Het afvalpunt verwijderen ​
• Het afvalpunt verplaatsen ​
• De capaciteit vergroten door enerzijds de ledigingsfrequentie te verhogen of anderzijds de grootte van het afvalpunt vergroten
• Vervangen door een hondenpoeprecipiënt ​
• De inwerpopening verkleinen ​
• Inzetten op handhaving ​
• Inzetten op sensibilisering

Dat giet je dan in een plan van aanpak:   

• Lege vuilnisbakken: welke vuilnisbakjes zijn (bijna) altijd leeg? Tenzij er een heel goede reden is om ze te behouden, kunnen deze verwijderd worden.  
• Overvolle vuilnisbakken: welke vuilnisbakken zijn vaak overvol? Verhoog de ledigingsfrequentie of de capaciteit met een grotere of extra vuilnisbak.  
• Slechte locatie: beantwoordt de plaats van een vuilnisbak niet aan de plaatsingscriteria? Verplaats hem dan.  
• Veel zwerfvuil: ligt er op sommige plekken veel zwerfvuil? Overweeg dan extra volume door een groter type vuilnisbak te zetten of verhoog je ledigingsfrequentie.   
• Sluikstorten: worden sommige vuilnisbakken gebruikt door sluikstorters? Plaats daar dan een waarschuwing dat de bak zal worden weggehaald als het probleem zich blijft voordoen.  Blijft de vuilnisbak huisvuil aantrekken? Verwijder ze dan en zet een boodschap op de plaats van de verwijderde bakken. Hier vindt u een voorbeeld van zo’n boodschap.  
• Evenementen: plaats tijdens evenementen tijdelijke vuilnisbakken en haal ze achteraf meteen weg.  

Effectmetingen

Via effectmetingen ga je de impact van je maatregelen meten. Enkele tips om rekening mee te houden:

• Maak duidelijke taakafspraken met betrokken partners en betrek ze bij de tussentijdse analyse voor input ​
• Zorg voor optimale omkadering en vermijd frustraties​
• Zelfde methodiek aanhouden als bij nulmetingen​. Voorzie minimum 4 meetperiodes​​, aansluitend op de uitvoering van de maatregelen ​

Evaluatie

Stel een evolutieverslag op basis van eerdere analyseniveaus​. Gebruik dezelfde parameters om evolutie aan te tonen op elk niveau ​

Communicatie

Als je start met de aanpak van je vuilnisbakkenbestand is het belangrijk dat je je inwoners hiervan op de hoogte stelt. Hiervoor kan je gebruik maken van de voorbeeldartikels die je onderaan deze pagina terugvindt. Het gemeentelijk infoblad en/of -digitale nieuwsbrief zijn hiervoor de aangewezen communicatiekanalen. Breng ook de infolijn op de hoogte, net als de betrokken straatvegers en gemeenschapswacht. 

Er zijn drie cruciale momenten om te communiceren:

• Voor de uitvoering van het vuilnisbakkenplan. Op dit ogenblik geef je algemene informatie en het kader waarin het vuilnisbakkenplan plaatsvindt en de verschillende te nemen stappen.
• Net voor het uitrollen van de maatregelen: Hier geef je meer informatie over de bevindingen van de analyse en de verantwoording over de verschillende maatregelen.
• Na de evaluatie: dan communiceer je over de impact van de getroffen maatregelen en over wat de toekomt nog zal brengen.​

Communiceer ook altijd als een vuilnisbak wordt weggehaald, bijgeplaatst of van plaats verandert. Dit kan via de gemeentelijk communicatiekanalen, maar ook op de recipiënten zelf. Gaat het om het verwijderen van vuilnisbakjes met sluikstorten van huishoudelijk afval? Plaats dan een tijdelijk infobord op de locatie van de vuilnisbak of stuur een brief naar de omwonenden van de vuilnisbak. Neem een kijkje op de webwinkel van Mooimakers voor gratis opmaken ​

De gemeente Berlare communiceerde over haar vuilnisbakkenplan via onderstaande infographic in haar gemeentemagazine.

Mijn Mooie Straat – Vuilnisbakkenmodule 

Mooimakers ontwikkelde de gratis digitale webapplicatie Mijn Mooie Straat om vuilnisbakken en andere afvalrecipiënten systematisch te monitoren. Via die module kan je het vuilnisbakkenbeleid binnen jouw lokaal bestuur verder professionaliseren. Een vuilnisbakkenplan kent minimaal volgende procescyclus:  

• opmaak vuilnisbakkeninventaris.  
• monitoring (meting van de vullingsgraad, staat van de vuilnisbak, misbruik, en netheid rond de vuilnisbak). 
• rapportage, analyse en bijsturing. 

Praktijkcases 

In Kruibeke maakte ze voor de opvolging van hun vuilnisbakken gebruik van de vuilnisbakkenmodule in Mijn Mooie Straat.