Goedkeuring Lokaal Materialenplan 2023-2030

Het Lokaal Materialenplan 2023-2030, m.a.w. het nieuwe Vlaamse uitvoeringsplan rond afval en gelijkaardig bedrijfsafval, werd eind mei 2023 goedgekeurd door de Vlaamse regering en is dus van kracht. Het plan omvat de concrete doelstellingen van de Vlaamse regering rond het afvalbeleid. Daarin zitten ook de Vlaamse ambities rond zwerfvuil en sluikstort vervat. De centrale doelstelling is om tegen 2030 de totale hoeveelheid opgeruimd zwerfvuil op de grond te laten dalen met minstens 20% t.o.v. 2023. Om deze ambitieuze doelstellingen te behalen zet Mooimakers haar opdracht verder en blijft ze steden en gemeenten ondersteunen in deze opdracht. Toch zijn er in dit plan ook twee belangrijke nieuwigheden.  

1. Preventie wordt een nieuw onderdeel van het integrale zwerfvuilbeleid. Mooimakers zette tot nu toe in op vijf pijlers (infrastructuur, omgeving, sensibilisering, participatie en handhaving). Nu komt daar dus preventie bij.  

2. Daarnaast zal in de komende periode ook de Europese Single-Use-Plastic-regeling verder vertaald worden voor Vlaanderen. Die regeling moet er onder meer voor zorgen dat steden en gemeenten vergoed worden voor de kosten die ze maken om zwerfvuil tegen te gaan. 

Wat houden deze nieuwigheden in?

Preventie wordt een nieuw onderdeel van het integrale zwerfvuilbeleid. Mooimakers zette tot nu toe in op vijf pijlers (infrastructuur, omgeving, sensibilisering, participatie en handhaving). Nu komt daar preventie bij als zesde pijler. Deze pijler werkt op afvalpreventie. Geen afval creëren, is tenslotte de beste keuze in de strijd tegen zwerfvuil. Steden, gemeenten en afvalintercommunales die bij Mooimakers een coachingstraject volgen, zullen dus voortaan ook op de deze pijler werken. De stad Roeselare testte het al uit.  

In de komende periode vertaalt de Vlaamse Regering de Europese Single Use Plastics richtlijn (SUP) verder voor Vlaanderen. Met de SUP-richtlijn wil de Europese Unie éénmalige kunststofproducten die we het meest aantreffen in het zwerfvuil aanpakken.  De SUP-richtlijn schrijft o.a. voor dat producenten de zwerfvuilkost moeten dragen van een aantal SUP-producten. Lokale besturen en Vlaamse overheidsagentschappen, die bevoegd zijn voor de openbare netheid, zullen een vergoeding ontvangen voor de kosten verbonden aan zwerfvuil. Deze vergoeding is wél gekoppeld aan een aantal verplichte inspanningen. Om in aanmerking te komen, zal je als stad of gemeente deze engagementen moeten opnemen: 

• Er komt een jaarlijkse verplichte rapportage over de hoeveelheden zwerfvuil op de grond. Als stad of gemeente verzamel je gegevens over opgehaald zwerfvuil op de grond (machinaal geveegd, manueel geveegd, verzameld door vrijwilligers, …). Ook de hoeveelheden afval opgehaald in straatvuilnisbakken zal gemeten moeten worden. Op aanvraag zal je ook over middelen en ingezet personeel op dit domein rapporteren. 

• Steden en gemeenten worden ook verplicht om te werken met een vuilnisbakkenplan, dat de volledige cyclus doorloopt (nulmeting, analyse, maatregelen en effectmeting). Mooimakers ondersteunt steden en gemeenten hier nu al in via de gratis applicatie ‘Mijn Mooie Straat’ en via kennisdeling en een opleiding. Laat je je graag persoonlijk begeleiden, dan kan je ook een project ‘vuilnisbakkenplan’ aanvragen. Jaarlijks worden hier oproeprondes voor georganiseerd. 

• Steden en gemeenten zullen ook hun zwerfvuil- en/of sluikstortgevoelige locaties (hotspots) in kaart moeten brengen en concrete acties uitvoeren om de problematiek terug te dringen. Ook bij deze verplichting zal Mooimakers ondersteunen via de gratis applicatie ‘Mijn Mooie Straat’ en kan je een project ‘aanpak probleemlocaties of -fracties’ aanvragen. Jaarlijks worden hier oproeprondes voor georganiseerd. 

• Elk lokaal bestuur zal effectief en efficiënt op zwerfvuil en sluikstorten moeten handhaven via het GAS-reglement en/of artikel 12 van het Materialendecreet. Via de online bevraging “Gemeentelijk afval-, materialen- en bodembeleid” van de OVAM zal je als stad of gemeente rapporteren over deze acties. 

• Als lokaal bestuur kan je tot slot ook in jouw politiereglement de nodige bepalingen opnemen om bepaalde bedrijven en organisaties te verplichten afvalrecipiënten te plaatsen en het zwerfvuil in de omgeving van hun inrichting op te ruimen. Het gaat daarbij over inrichtingen die voedingsmiddelen, dranken, tabaksproducten of andere consumptieproducten met eenmalige verpakkingen verkopen of aanbieden die buiten de inrichting onmiddellijk kunnen worden verbruikt. Ook tijdelijke inrichtingen (bv. markten, kermissen, braderijen, …) horen hierbij. Deze oplossing geniet de voorkeur gezien handhaven via GAS het snelste en efficiëntste instrument is.

  • Handhaven op basis van artikel 12 van het Materialendecreet in combinatie met artikel 4.3.1/1 van het Vlarema is een andere mogelijkheid. Als je op deze manier handhaaft, komt de overtreding onder de categorie milieumisdrijf terecht waardoor je de bijhorende procedure moet volgen die zwaarder is en langer duurt en de kans op seponering groter is.

Eenmaal opgenomen in het GAS-reglement zal een toepassing hiervan wel primeren op handhaving via artikel 12 van het Materialendecreet (artikel 2 van de GAS-wet).

De toekomstige ondersteuning van Mooimakers bij het behalen van de zwerfvuildoelstelling

Mooimakers blijft haar opdracht verderzetten. Concreet kunnen steden, gemeenten, afvalintercommunales en Vlaamse partners ook de komende jaren rekenen op ondersteuning op deze domeinen.  

• Sensibiliseringscampagnes en partnercommunicatie: Mooimakers blijft investeren in Vlaamse campagnes om de brede bevolking te sensibiliseren. Ook 1-op-1 zal Mooimakers haar partners ondersteunen met communicatieproducten en communicatieadvies. Bekijk onze webwinkel om het huidige aanbod te ontdekken. 

• Kennisdeling: Mooimakers blijft o.a. via de kenniswijzer en haar opleidingsaanbod informatie delen over goede praktijken, onderzoeken, wetgeving, enzovoort.  

• Zwerfvuilvrijwilligers en opruimacties: Mooimakers helpt steden en gemeenten om een vrijwilligersbeleid vorm te geven. Zo kunnen ze o.a. opruimgebieden en opruimacties in kaart brengen via de applicatie ‘Mijn Mooie Straat’. Mooimakers blijft opruimacties zelf ook ondersteunen en stelt daarvoor o.a. opruimmateriaal ter beschikking. 

• Operatie Proper: scholen en jeugdverenigingen pakken samen met hun gemeente, stad of afvalintercommunale de zwerfvuilproblematiek aan door een schooljaar lang samen acties te ondernemen. 

• Handhaving: Mooimakers ondersteunt lokale besturen bij hun handhavingsbeleid via infosessies, kennisdeling, onderzoek, enzovoort. Mooimakers coördineert ook jaarlijks ‘De Week van de Handhaving’ in oktober. 

Het volledige ondersteuningsaanbod van Mooimakers is terug te vinden op de website.