De quickscan is een vragenlijst van Mooimakers die alle verantwoordelijken voor de openbare netheid in een lokaal bestuur samen kunnen invullen. Daarin wordt de beleidscyclus opgedeeld in vijf stappen:

• analyse
• organisatie
• uitvoering
• monitoring/evaluatie
• bijsturing

Ook komen de 6 pijlers van een geïntegreerd zwerfvuilbeleid aan bod. Het resultaat geeft aan wat de gemeente nog beter kan doen.

Voorbeeld quickscan

Hier vind je een voorbeeld van een quickscan terug, met zowel de resultaten van de scan als de daaropvolgende aanbevelingen. 

Resultaten beleid

Op een aantal punten scoort gemeente X vrij goed: organiseren/uitvoeren en omgeving/communicatie. Het zou goed zijn om de communicatie en registratie van zwerfvuil en sluikstort hier gestroomlijnd in mee te nemen. Er is ruimte voor overleg en de betrokken diensten werken goed samen. Op het vlak van organisatie en participatie valt nog winst te behalen. Ook het verzamelen van concrete data is belangrijk om beslissingen en acties te kunnen onderbouwen en, niet onbelangrijk, om de perceptie op zwerfvuil en sluikstort uit het persoonlijke discours te halen. 

Hierbij enkele tips & tricks per thema:

Analyse en coördinatie

• Stel een kernteam samen met alle betrokken diensten: milieudienst, technische uitvoeringsdienst, communicatie, politie, … 
• Stel iemand binnen het kernteam aan als eindverantwoordelijke. 
• Achterhaal hoe proper de gemeente nu is: is de properheid van de wijken en type locaties gekend? Zijn de hotspots gekend? Wie kent deze? 
• Worden er monitoringssystemen gebruikt als de netheidsbarometer, een meldingssysteem zwerfvuil en sluikstort zoals Mijn Mooie Straat, meetsysteem vuilnisbakken, tevredenheidsonderzoek,… ? 

Beleid

• Zorg ervoor dat op basis van de analyse er een gedeeld en gedragen inzicht komt in de zwerfvuilproblematiek bij alle betrokken actoren. Ontwikkel een visie rond zwerfvuil en sluikstorten. Formuleer formele, concrete en meetbare doelstellingen. Geef prioriteiten aan in beleidsdocumenten waardoor het zwerfvuil- en sluikstortenbeleid de volgende jaren verdergezet kan worden.  
• Koppel een budget aan de geformuleerde doelstellingen en leg dit vast in de beleidscyclus. 

Plan van aanpak

• Maak een plan van aanpak op waarin is aangegeven hoe de doelstellingen te verwezenlijken. 
• Bepaal welke gebieden en doelgroepen er prioriteit moeten krijgen binnen het plan van aanpak. Bekijk per gebied en doelgroep welke interne en externe partijen er betrokken moeten worden. 
• Kies geschikte maatregelen die aansluiten bij het bereiken van de doelstellingen. 
• Zorg ervoor dat er voldoende mankracht, kennis en middelen aanwezig zijn om de maatregelen te kunnen uitvoeren. 
• Zorg ervoor dat er rekening gehouden wordt bij de herinrichting van de openbare ruimte met de mogelijkheid tot vegen en het voorkomen van tochtgaten, heesters en straatmeubilair die moeilijk te reinigen zijn. Probeer de openbare ruimte zo overzichtelijk mogelijk te houden opdat sociale controle vergemakkelijkt wordt. 

 

Resultaten pijlers

Hierbij enkele tips & tricks per pijler:

Infrastructuur & omgeving

• Stel een vuilnisbakkenplan op. Dit betekent dat je vuilnisbakken in kaart brengt en o.a. de vullingsgraad systematisch meet. Maak hiervoor handig gebruik van de app Mijn Mooie Straat. Deze metingen worden geëvalueerd en op basis hiervan wordt het vuilnisbakkenbestand geoptimaliseerd (aanschaffen van grotere vuilnisbakken, plaatsing van nieuwe vuilnisbakken, weghalen van vuilnisbakken,…). Meer info over het opstellen van een vuilnisbakkenplan vind je hier. 

• Stel plaatsingscriteria op. Dit betekent dat je rekening houdt met het nut, de zichtbaarheid, de looplijn en de bereikbaarheid van vuilnisbakken. Meer info over opstellen van plaatsingscriteria vind je op onze website.. Breng de plaatsingscriteria en het engagement om deze als leidraad te gebruiken bij het plaatsen van vuilnisbakken. 

• Maak duidelijke afspraken over het onderhoud van de vuilnisbakken. Zorg ervoor dat de vuilnisbakken regelmatig schoongemaakt en hersteld worden. 

• Bekijk met de betrokken diensten welke schoonmaakwijze en frequentie er per typelocatie en wijk gehanteerd wordt en of dit geoptimaliseerd kan worden. Breng ook dagelijkse problemen in kaart (geparkeerde wagens, slechte inrichting, …) evenals seizoensgebonden problemen (schoolvakantie, bladval,…).  

• Spreek af welke wijzigingen er nodig zijn om het veegplan en de openbare netheid te verbeteren. Veel gemeenten volgen een vaste planning om het openbaar domein inspanningsgericht te reinigen. Een doeltreffender methode is beeldgericht reinigen. Hierbij wordt een flexibele planning opgesteld waarbij er resultaatsgericht gewerkt wordt.  

• Kijk na waar de betrokken diensten zich situeren. Zorg ervoor dat er met de verschillende diensten rond vegen samengezeten wordt.  

• Zorg voor een efficiënt melding- en registratiesysteem voor het ruimen van sluikstorten. Maak duidelijke afspraken met de beheerders van de meldingen, de ploegen die sluikstorten ruimen en de GAS-vaststellers. 

Communicatie

• Betrek bij elke actie de communicatiedienst. Aan de hand van het plan van aanpak stel je een communicatieplan op dat rekening houdt met de getroffen of geplande maatregelen rond netheid. Een algemene communicatiecampagne of gerichte communicatie-actie kan ook een op zichzelf staand actiepunt vormen in het plan van aanpak.  
• Met gerichte communicatie-acties kan je bij knelpunten van zwerfvuil en sluikstort ‘nudgen’ om burgers tot het gewenste gedrag aan te sporen.

Participatie

• Bekijk per knelpunt welke actoren belang hebben bij de properheid van de omgeving (burgers, ondernemers, scholen, buurtcomités,…) en welke dynamieken ter plaatse spelen.  
• Bekijk of er intermediairs zijn om bepaalde doelgroepen beter te kunnen bereiken en ga de dialoog aan. Breng samen in kaart waar en waarom er zwerfvuil voorkomt en hoe dit verbeterd kan worden. 
• Bekijk welke rollen de verschillende betrokkenen kunnen en willen invullen (signaleren, sociale controle, medebeheer, betrokkenheid creëren, zwerfvuil ruimen…). Bekijk ook hoe de gemeente dit op lange termijn kan aanmoedigen of belonen. 
• Houd zicht op de beleving van de burger over de openbare netheid via bijvoorbeeld meldingen, enquêtes, gesprekken met burgers, wijkagenten, buurtwerkingen,…  Zorg dat de informatie zo verzameld wordt dat deze geëvalueerd kan worden. 

Preventie

• Verplicht of stimuleer afvalpreventie tijdens evenementen met een gemeentelijk reglement.
• Stimuleer het aanbieden van kraantjeswater en huisbereide dranken op evenementen en/of horeca aan democratische prijzen. Stimuleer de horeca om toe te laten dat klanten hun eigen verpakking meebrengen.
• Organiseer bewustmakingsacties en participatieprojecten m.b.t. afvalpreventie & correct sorteren.
• Bekijk in overleg met alle winkels en handelszaken hoe ze hun producten (meer) afvalvrij kunnen aanbieden.
• Informeer burgers over de mogelijkheden om verpakkingsvrij(er) te leven.

Sociale controle & handhaving

• Stel een duidelijke werkwijze op om tot een effectieve en efficiënte handhaving te komen op het terrein. Houd hierbij rekening met de verschillende instrumenten, stappen en personen die te pas komen van vaststellen, beboeten en opruimen tot retributie. Meer informatie over het handhaven op sluikstorten vind je hier. Bespreek dit met alle betrokken diensten en maak duidelijke afspraken. 
• Denk na over handhaving op specifieke doelplaatsen zoals evenementen. Is er een afvalpreventiereglement voor organisatoren van evenementen? Wordt hierop gehandhaafd? Maak het evenementenorganisatoren gemakkelijk en voorzie uitleenbare afvaleilanden met de benodigde communicatie. 

Tot slot: meten, evalueren en bijsturen

• Gebruik een meetsysteem waarmee de voortgang van de algemene netheid op regelmatige en objectieve basis gemeten kan worden. Dit kan bijvoorbeeld via de netheidsbarometer (meer informatie vind je hier) of via Mijn Mooie Straat
• Meet ook de effecten en de impact van getroffen maatregelen. Volg de effecten en impact op van de getroffen maatregelen. Dit kan je doen door de meettechniek specifiek toe te passen op de doellocatie. 
• Verzamel eveneens resultaten van het meldingssysteem en ook andere ondernomen acties zoals bevragingen of communicatiecampagnes rond zwerfvuil en sluikstorten. 
• Kom op regelmatige basis samen met het kernteam en alle cijfers om de resultaten te kunnen evalueren en terug te koppelen naar de doelstellingen. 
• Stuur waar nodig de maatregelen bij. Pas indien nodig ook de doelstellingen aan. 
• Bekijk aan de hand van de evaluatie of de beoogde resultaten behaald kunnen worden met minder financiële middelen. 
• Evalueer het beleid en het functioneren van de gemeente door een vergelijking te maken met andere overheden. 
• Volg nieuwe ontwikkelingen en innovaties op zodat bestaande instrumenten, technieken of werkwijzen geoptimaliseerd kunnen worden. 

 

Zelf een quickscan aanvragen? Mail naar info@mooimakers.be.