Zwerfvuil is een doorn in het oog van heel veel Vlamingen. Vooral in steden, bv. rond takeawayzaken kan de problematiek nog meer zichtbaar zijn. Pizzadozen maken hier een belangrijk deel van uit. Vooral in de nabije omgeving van een pizzazaak, veranderen de dozen soms erg gemakkelijk in zwerfvuil. Mooimakers wil een aantal oplossingen aanreiken zodat de pizzadozen uit het straatbeeld verdwijnen en liet hiervoor o.a. een studie door de UHasselt uitvoeren.

De oorzaak dat pizzadozen in zwerfvuil veranderen, kunnen we terugbrengen tot o.a. volgende drie elementen:

• Het ontbreken van een vuilnisbak waar de pizza opgegeten wordt.
• Het formaat van de doos is te groot ten opzichte van de opening van de vuilnisbak.
• De doos neemt te veel volume in om leeg mee te nemen.

Preventie

De beste manier van preventie van zwerfvuil is te werken aan de verpakking zelf en ervoor te zorgen dat deze niet zwerfvuilgevoelig is. Dat kan door te gaan voor een herbruikbaar alternatief. Herbruikbare pizzadozen belanden niet in het zwerfvuil omdat ze nadien teruggebracht kunnen worden bij de pizzahandelaar. In Mechelen start in augustus 2024 hier een proefproject met de naam Boemerang rond.

Een tweede manier is te werken rond de zwerfvuilgevoeligheid van de verpakking zelf. Een pizzadoos is zwerfvuilgevoelig omwille van twee redenen die we hierboven aanhaalden, nl. het formaat en het volume van de doos die ervoor zorgen dat ze niet in de vuilnisbak past. Mooimakers vroeg aan de UHasselt om de aanbreng van twee plooilijnen aan de pizzadoos te onderzoeken om op die manier de doos na gebruik te kunnen verkleinen. De conclusie van deze studie was dat het aanbrengen van plooilijnen geen significante verzwakking betekent en dat de dozen met plooilijnen dezelfde functies behouden. Meer lezen over de studie kan je in het kenniswijzerartikel Studie aanpassing pizzadozen met plooilijnen - UHasselt

Infrastructuur

Het plaatsen van vuilnisbakken op de juiste locatie is een tweede ingreep die impact heeft op de openbare netheid. Denk na waar je je vuilnisbakken plaatst en welke vuilnisbakken je plaatst. Doe dit aan de hand van de criteria uit het vuilnisbakkenplan.

Het probleem dat hierboven aangehaald werd over het formaat van de pizzadoos, kan opgelost worden door de inwerpopening in die zin aan te passen dat pizzadozen hier wel op een eenvoudige manier in kunnen.

• In coachingsgemeente Diepenbeek plaatsten ze aangepaste pizzavuilnisbakken. Ze plaatsten 4 grote bakken van elk 140 liter, die ze wekelijks leegmaken. De bakken zijn dan maximaal voor de helft gevuld. De pizzadozen worden niet of nauwelijks nog in de andere vuilnis gefrommeld, waardoor die bakken vol lijken hoewel dat niet het geval is. Net bij die bakken belandde dan heel wat afval in de omgeving. Dat is nu niet meer het geval. Het probleem van pizzadozen als zwerfvuil is ook quasi gestopt, gelijktijdig met het plaatsen van de 4 bruine bakken.

• In de coachingsgemeente Schoten plaatsten ze eveneens aangepaste pizzavuilnisbakken en het aantal pizzadozen die in zwerfvuil veranderden daalde aanzienlijk.
• Ook Izegem, Tienen en Menen investeren in nieuwe pizzavuilnisbakken.
• Een vuilnisbak enkel voor pizzadozen is geen groot succes gebleken bij afvalintercommunale IDM. Daar bestond de inhoud van zulke vuilnisbakken maar voor 50% uit pizzadozen. 
• Ook Kontich investeerde in specifieke infrastructuur voor pizzadozen. Zie de foto hieronder.

Communicatie

Belangrijk is dat je duidelijke instructies communiceert dat lege pizzadozen in de vuilnisbak, meer bepaald bij het restafval, horen. Deze instructies kunnen zowel in de pizzazaak zelf als op de pizzadoos aangebracht worden. Communicatie boven de vuilnisbakken kan ook toegepast worden, zoals ze bij afvalintercommunale IDM deden.

Participatie

Zwerfvuil aanpakken is een verantwoordelijkheid van iedereen.

Een producent kan zorgen voor een aanpassing van de dozen met plooilijnen zoals uit de studie van de UHasselt naar boven kwam, zodat deze beter in de opening van de vuilnisbak past.

De pizzazaak en het lokaal bestuur kunnen ook een belangrijke rol spelen via onderlinge afspraken met elkaar voor de nodige infrastructuur en de netheid van de omgeving. Deze afspraken kunnen dan opgenomen worden in een zwerfvuilcharter. In Menen hebben ze dit begrepen. Daar maakt de pizzahandelaar de pizzavuilnisbak zelf leeg zodat de dozen bij het bedrijfsafval kunnen weggevoerd worden.

In Schoten wees de pizzahandelaar op het bestaan van de pizzavuilnisbakken. In Mechelen beloont een pizzahandelaar zijn klanten met een bon van 1 euro als ze de pizzadoos netjes inleveren zodat ze niet meer in het straatbeeld blijven rondslingeren.

In Menen werd de schoolgaande jeugd betrokken bij de problematiek. De leerlingen van de technische school maakten de pizzavuilnisbak zelf.

Omgeving

De omgeving proper houden zodat deze geen extra zwerfvuil aantrekt, is een gedeelde verantwoordelijkheid van de handelaar en het lokale bestuur. Hoe dit gebeurt en wie welke rol hierin opneemt, kan opgenomen worden in het zwerfvuilcharter waar hierboven sprake van is. De afspraken die hierrond gemaakt worden kunnen gebeuren in het licht van de 25-meterregel. Deze geeft mee dat in een straal van 25 meter rond de handelszaak de omgeving proper moet gehouden worden en de nodige infrastructuur voorzien moet worden.

Handhaving

Handhaven is het sluitstuk van een zwerfvuilaanpak. Merk je nadat je alle andere vijf pijlers toegepast hebt, er toch nog zwerfvuil aanwezig is? Dan kan je inzetten op handhaving.

Handhaven kan op twee manieren: 

• Je hebt de zachte manier van handhaven door mensen aan te spreken op hun gedrag.  Dat kan gebeuren door handhavers maar ook door de handelaar zelf.
• De harde manier van handhaven gebeurt door ordehandhavers. 

Vlarema geeft de volgende verplichting mee rond de inzameling van afval: "De uitbater van een handelszaak die, zowel tijdelijk als permanent, tabaksproducten, voedingsmiddelen of dranken verkoopt of aanbiedt die buiten de inrichting onmiddellijk kunnen worden verbruikt, moet instaan voor een correcte inzameling, verwijdering en verwerking van het afval dat daaruit ontstaat op het eigen of het bijbehorende terrein. De nodige maatregelen moeten worden genomen zodat de ingezamelde afvalstoffen maximaal kunnen worden hergebruikt of gerecycleerd.” Volg de naleving van deze wetgving op.

Monitoring

Via monitoring volg je de situatie van nabij op. Je meet of de genomen ingrepen een impact hebben op het aanwezige zwerfvuil. De monitoring zal ook aangeven of extra ingrepen nodig zijn. De basishandleiding monitoring vind je ook terug in de kenniswijzer.