Door een weldoordachte inrichting van het openbaar domein aan de hand van goed geplaatste en efficiënt beheerde vuilnisbakken faciliteren we het gewenste gedrag, met name het weggooien van afval in de vuilnisbak. Een van de speerpunten daarbij is het vuilnisbakkenplan. 

Een vuilnisbakkenplan 

Een vuilnisbakkenplan bestaat uit volgende drie grote onderdelen:  

• De juiste vuilnisbak: in dit artikel lees je meer over de kenmerken van een goede vuilnisbak 
• Op de juiste plaats: in dit artikel lees je meer over de locaties waar je best wel of niet een vuilnisbak plaatst 
• De opvolging: in dit artikel lees je meer over hoe je je openbare straatvuilnisbakken kan opvolgen en bijsturen 

In dit artikel gaan we dieper in op de juiste plaats voor de vuilnisbak.

Plaats vuilnisbakken doordacht 

De doelstelling van het doordacht plaatsen van vuilnisbakken is het vermijden van zwerfvuil en sluikstort op het openbaar domein. Alvorens over te gaan tot de plaatsing van je vuilnisbakken, bepaal je best op voorhand enkele criteria: op welke locaties zijn vuilnisbakken zinvol? Hoe plaats ik de vuilnisbak op die locatie?  

• Je bepaalt waar je wel vuilnisbakken wil: goed geplaatste vuilnisbakken kunnen het zwerfvuil sterk terugdringen en de netheid fel verbeteren.  
• Je bepaalt waar je geen vuilnisbakken wil: slecht geplaatste vuilnisbakken trekken misbruik (storten van huisvuil) aan en kunnen een sterke negatieve impact hebben op de netheid van de omgeving.  

 Locatie-criteria en inplantingsrichtlijnen voor vuilnisbakken op het openbaar domein 

Om vuilnisbakken doordacht te plaatsen zijn er enkele richtlijnen rond de inplanting en locatiebepaling. 

Locatiecriteria 

Er zijn 2 typeplaatsen waar we vuilnisbakken willen: 

1. Doorgangsplaatsen voor voetgangers en fietsers: plaatsen waar veel mensen tegelijk passeren 

• Op plaatsen waar veel mensen passeren is vindbaarheid een belangrijke strategie. Zet vuilnisbakken op logische plaatsen vanuit gebruikersperspectief. Zorg zo veel mogelijk voor uniformiteit: systematische en consequente plaatsing. 
• Op plaatsen waar veel mensen passeren is gebruikersgemak eveneens een belangrijke strategie; vooral indien het gaat om veel éénmalige bezoekers. Op plaatsen waar veel dezelfde mensen komen is men bereid meer moeite te doen. Aandacht hebben voor gebruikersgemak wil zeggen: houd actieve en passieve loopafstanden in de gaten, zorg dat de vuilnisbakken gemakkelijk bereikbaar zijn. 

2. Concentratieplaatsen: plaatsen waar mensen enige tijd ter plaatse vertoeven. Een voorbeeld van zo’n concentratieplaats zijn de haltes of wachtlocaties van het openbaar vervoer. 

• Op plaatsen waar mensen een tijdje verblijven is de aantrekkelijkheid van vuilnisbakken belangrijk. Hou dit in het achterhoofd indien je te maken hebt met verschillende types vuilnisbakken in jouw stad of gemeente. 

Typelocaties 

Als we kijken naar de verschillende soorten typelocaties zijn er locaties waar we wel een vuilnisbak willen, maar zijn er eveneens locaties waar er best geen vuilnisbak komt. 

Waar willen we wel vuilnisbakken: 

• Marktplein - Evenementenplein 
• Centrumstraat 
• Winkelwandelstraat 
• Park – begraafplaats 
• Stationsomgeving 
• School - snoeproute 
• Speelplein - sportterrein (tenzij ze in een woonbuurt liggen en enkel gebruikt worden door de bewoners) 
• Aan intensief gebruikte bus- of tramhalte 
• Ingang openbare gebouwen 
• Ingang of uitgang van een bos (als ze vlot bereikbaar zijn voor de uitvoerende diensten en het geen anonieme locatie is) 
• (route naar) Toeristische trekpleisters 
• Horecaomgeving en uitgangsbuurt 
• Strand 
• Parking (afhankelijk van sociale controle, doel, gebruik, …) 
• Fietspad - trage weg (start rust of eindpunt) 

Waar willen we geen vuilnisbakken (omdat ze huishoudelijk afval aantrekken): 

• In woonwijken en woonstraten (tenzij er ook een doorgangsplaats of concentratieplaats aanwezig is) 
• Aan afvalverzamelpunten (glasbollen, textielcontainers, …) 
• Industrie - kantoorpark - bedrijventerrein 
• Openbare natuurgebieden en openbare speelbossen 
• Anonieme locaties 

Inplantingsrichtlijnen 

Niet alleen de locatie zelf is belangrijk als het over vuilnisbakken gaat, maar ook hoe je de vuilnisbak inplant op die locatie, speelt een grote rol. 

1. We plaatsen vuilnisbakken zo veel mogelijk in de logische looplijn van de voetgangers en richten de inwerpopening zo veel mogelijk naar de gebruikers toe. 
2. Hou rekening met alle mogelijke doelgroepen: rolstoelgebruikers die hun afval in de vuilnisbak willen doen, kinderen bij een speelterrein. Denk bij de installatie na over de hoogte zodat iedereen er gebruik van kan maken.   
3. We plaatsen vuilnisbakken goed in het zicht zodat gebruikers hem gemakkelijk (in één oogopslag) vinden én er eveneens sociale controle is. Moffel dus geen vuilnisbakken weg achter een hoek, haag of muur, maar plaats ze in het zicht van gebouwen.  
4. We vermijden zo veel mogelijk de hinder voor omwonenden, de gebruikers. We plaatsen vuilnisbakken niet vlakbij een zitbank, maar in de buurt van de zitbank, bij voorkeur in het zicht van de gebruikers van de zitbank of in de looplijn bij het verlaten van de locatie.   
5. We vermijden zo veel mogelijk de hinder voor de onderhoudsdiensten. We plaatsen geen vuilnisbakken tegen de muur en voldoende ver van beplanting die veelvuldig moet gesnoeid worden. Ook de bereikbaarheid om de vuilnisbakken te legen moet in acht genomen worden. De voertuigen van de gemeentelijke diensten moeten ze gemakkelijk kunnen bereiken.   
6. We plaatsen vuilnisbakken zo veel mogelijk aan de in- en uitgangen van groenzones, openbare gebouwen, … 
7. In geval van twijfel voor het plaatsen van een vuilnisbak zetten we een proefopstelling op en gaan we het effect meten (voor- en nameting) van de plaatsing op vlak van netheid. 
8. De passieve loopafstand (het traject dat de gebruiker van plan is te doen) is tussen 30m en 70m, afhankelijk van de typelocatie. De actieve loopafstand (de omweg die de gebruiker moet doen om tot aan de vuilnisbak te komen) bedraagt maximaal 25m. In heel drukke winkelstraten kan een vuilnisbak om de 20 à 50 meter noodzakelijk zijn. Tussen een mensenmassa zijn vuilnisbakken immers moeilijk zichtbaar.  
9. We plaatsen enkel vuilnisbakken op voetpaden waar de minimale vrije breedte meer dan 110 cm bedraagt (toegankelijkheidnorm) 
10. We plaatsen vuilnisbakken aan zitbanken, lunchplaatsen, rustplaatsen, bushaltes, … enkel wanneer de locatie intensief gebruikt wordt. 
11. Op plaatsen waar het aantal bezoekers grote pieken en dalen kent (voorbeeld: parken, evenementenpleinen, …) plaatsen we voldoende basiscapaciteit en voorzien we tijdelijke vuilnisbakken wanneer het nodig is. 
12. Sommige plaatsen (voorbeeld stationsomgevingen) zijn zowel doorgangsplaatsen als concentratieplaatsen. We besteden hier extra aandacht aan de strategie van vindbaarheid, gebruikersgemak én aantrekkelijkheid. 
13. We plaatsen geen vuilnisbakken aan afvalverzamelpunten omdat dit de gebruikers aanzet om hun zakjes, kartonnen dozen, … achter te laten aan de vuilnisbak. Het is de bedoeling dat mensen hun draagtas (of een vergelijkbaar hulpmiddel) terug mee naar huis nemen. 
14. We betrekken ondernemers die etenswaren en/of drank verkopen (dat geconsumeerd wordt op het openbaar domein) en bekijken wie/waar vuilnisbakken plaatst. 
15. In natuurgebieden plaatsen we geen vuilnisbakken. De intensiteit van het gebruik is er meestal beperkt. Mensen zijn bovendien meestal geneigd om hun afval mee naar huis te nemen en ervaren een hoge drempel om afval zo maar te dumpen in deze gebieden. Bovendien is de ledigingsfrequentie laag en de kosten om te ledigen hoog. 
16. Op plaatsen waar veelal dezelfde mensen komen is men bereid meer moeite te doen op vlak van afvalbeheer en plaatsen we minder/geen vuilnisbakken. 
17. We plaatsen geen vuilnisbakken in woonwijken; tenzij er ook een andere typelocatie in verweven is (voorbeeld bushalte, speelterrein, …) . Ze trekken immers huishoudelijk afval aan. Bovendien ontstaat er nauwelijks afval op het openbaar domein en is er amper behoefte aan een openbare vuilnisbak. Als er toch afval op het openbaar domein zou ontstaan is dit van bewoners die niet ver van hun woning zijn en bijgevolg hun afval mee naar huis kunnen nemen. In deze situatie bekijken we de plaatsing in overleg met de bewoners 

Inplantingsrichtlijnen per typelocatie 

Per typelocatie wordt er verwezen naar de relevante inplantingsrichtlijnen die je hierboven kan terugvinden 

• Bushok: zie 7-8 
• Stationsomgeving: zie 1-2-3-4-5-7-8-10 
• Fietsenstalling: zie 1-2-3-4-5-7 
• Fietspad - trage weg: zie 1-2-3-5-7 
• Glasbol - textielcontainer: zie 11-13 
• Horeca of uitgangsbuurt: zie 1-2-3-4-5-7-8-12 
• Industrie- of kantoorpark - bedrijventerrein: zie 1-2-3-5-7-8 
• Openbaar gebouw: zie 1-2-3-4-5-7 
• Marktplein - evenementenplein: zie 1-2-3-5-7-8-9 
• Park - bos - begraafplaats: zie 1-2-3-4-5-8-9-13 
• Strand: zie 1-2-3-4-5-8-9 
• Parkings: zie 1-2-3-4-5-7-8 (Meer info over vuilnisbakken op parkings vind je hier) 
• School - snoeproute: zie 1-2-3-5-7-8 
• Speeltuin - sportterrein: zie 1-2-3-4-5-8 
• Winkelstraat: zie 1-2-3-4-5-7-8-12 
• Ontmoetingsplaats in woonwijk: zie 1-2-3-5-7-8-13-14 
• Woonwijk (woonstraat): zie 1-2-3-5-7-8-14 
• Toeristische trekpleister: zie 1-2-3-4-5-8-9 

Praktijkcases 

• Mechelen ging op deze doordachte manier aan de slag met haar openbare vuilnisbakken. 
• In Kontich was de zichtbaarheid van de vuilnisbak een probleem. Door de vuilnisbak in het zicht en in de looplijn te plaatsen en met de inwerpopening naar de gebruikers van de zitarena, verbeterde de situatie zienderogen.