Hoe kies je een vuilnisbak die mensen effectief gebruiken? Op welke plekken zijn vuilnisbakken zinvol? En hoe stuur je jouw vuilnisbakkenbeleid bij zodat er minder zwerfvuil ontstaat? Door slim om te gaan met vuilnisbakken belandt er meer correct gesorteerd afval in, bespaar je op werkingskosten en voelen inwoners zich meer betrokken.

1. Kies een goede vuilnisbak

 Bij de keuze van een vuilnisbak hou je best rekening met een hele resem criteria: 

Een propere vuilnisbak

• Kies vuilnisbakken die graffitibestendig zijn 
• Voorkom wildplakken door geribbelde zijdes of een eigen sticker te kleven.  
• Reinig de vuilnisbakken regelmatig  

Eenvoudig in onderhoud 

• Kies voor een gemakkelijk schoon te maken bak.   

Een aantrekkelijke vuilnisbak

• Kindvriendelijke of sprekende vuilnisbakken maken afval weggooien speels en leuk. Kinderen maken er graag gebruik van en zetten zo hun ouders mee aan tot het juiste gedrag. Vooral in een speeltuin is zo’n vuilnisbak een slimme keuze. 

Stad Turnhout installeerde zo pratende vuilnisbakken in de zomer van 2024. Zo wilden inwoners en bezoekers op een speelse wijze aanmoedigen om hun afval correct weg te gooien. Van ‘Heb je nog iets?’ tot ‘Bedankt voor deze fantastische donatie’ en zelfs een boer of applaus. Voetstappen op de grond leiden je naar de vier strategisch geplaatste vuilnisbakken. De pratende vuilnisbakken zijn ook duurzaam en kostenbesparend: ze werken op zonne-energie en sturen een signaal uit naar het stadspersoneel wanneer ze bijna vol zijn.

Uniform

• Kies in heel de gemeente hetzelfde type vuilnisbak. Zo herkennen mensen hem gemakkelijk.   

Verschillende volumes mogelijk

• Let er bij de keuze van het type vuilnisbak op of die bestaat in verschillende volumes.  

Opvallend

• Mensen die niet snel een vuilnisbak vinden, zijn geneigd afval op de grond te gooien. Laat vuilnisbakken opvallen door het juiste kleurgebruik, pictogrammen of een banner. In Genk gaven grondmarkeringen op de grond de afstand aan tot volgende vuilnisbak. 

Met voldoende capaciteit

• Overvolle vuilnisbakken schrikken gebruikers af. 
• Ze willen niet het risico lopen om ander afval aan te raken.  
• Een rug-aan-rug opstelling of twee vuilnisbakken naast elkaar verhoogt de capaciteit. 
• Nog beter is een vuilnisbak met grotere capaciteit. 
• Wees proactief: verhoog bij evenementen of speciale gelegenheden tijdelijk de capaciteit.  Je weet waar de trekpleisters zich bevinden op je grondgebied, zorg dat er voldoende capaciteit aan vuilnisbakken is. Hiervoor kan je gebruik maken van verplaatsbare recipiënten. 

IDM plaatste zo 120 duo-vuilnisbakken op het openbaar domein.

Met een kleine inwerpopening 

• Een verkleinde inwerpopening voorkomt dat huishoudelijk afval in de vuilnisbak belandt. 
• Kies niet voor té kleine inwerpopeningen. 
• Dan kan het afval de opening blokkeren.  

Duurzaam 

• Kies voor een vuilnisbak die bestaat uit gerecycleerd materiaal.  

Ergonomisch te ledigen 

• Het is gemakkelijker om vuilnisbakken langs de zijkant, dan langs boven te ledigen. Vermijd zware binnenbakken, die bemoeilijken de lediging. 

Met peukenrecipiënt 

• Voorzie een doofplaat voor sigaretten of een geïntegreerd peukenrecipiënt.  

Met mogelijkheid om te communiceren 

• Wil je communiceren op de bak zelf om bv. met afbeeldingen aan te duiden wat in de bak thuishoort? Dat is positief, maar zorg dan dat dit netjes kan. Kies voor een vuilnisbak die hierop voorzien is.  

Crash-vandalisme bestendig 

• Kies een vuilnisbak die stevig verankerd kan worden en tegen een stootje kan.  

 

2. Plaats vuilnisbakken doordacht

Bepaal de criteria voor het plaatsen van vuilnisbakken: op welke locaties zijn bakken zinvol? Welke bakken gebruik je waar? Hou daarbij rekening met deze tips.

Mechelen ging op deze doordachte manier aan de slag met haar openbare vuilnisbakken.

Kies een logische plek 

• Langs de logische looproute van de voetgangers 
• Aan wachtlocaties: haltes van trein, tram en bus 
• Bij rustbanken of een snoepautomaat 
• In heel drukke winkelstraten kan een vuilnisbak om de 20 à 50 meter noodzakelijk zijn. Tussen een mensenmassa zijn vuilnisbakken immers moeilijk zichtbaar. 
• Op plaatsen waar veel zwerfvuil ontstaat.  

Vermijd woonwijken; vuilnisbakken trekken daar vaak huishoudelijk afval aan.  

Goed in het zicht 

• Gebruikers moeten de vuilnisbak in één oogopslag vinden.  
• Plaats hem in het zicht van gebouwen. Dat verhoogt de sociale controle. 
• Moffel geen bakken weg achter een hoek, haag of muur. 

In Kontich was de zichtbaarheid van de vuilnisbak een probleem. Door de vuilnisbak in het zicht en in de looplijn te plaatsen en met de inwerpopening naar de gebruikers van de zitarena, verbeterde de situatie zienderogen.

Denk aan de hoogte  

• Hou rekening met alle mogelijke doelgroepen: rolstoelgebruikers die hun afval in de vuilnisbak willen doen, kinderen bij een speelterrein. Denk bij de installatie na over de hoogte zodat iedereen er gebruik van kan maken. 

In de richting van voetgangers 

• Richt de inwerpopening naar de looplijn van voorbijgangers.  

Gemakkelijk bereikbaar  

• Om de vuilnisbakken te legen, moeten de voertuigen van de gemeentelijke diensten ze gemakkelijk kunnen bereiken.  
• Vermijd een locatie onmiddellijk aan een weg met veel doorgaand verkeer. Dat lokt sluikstorten uit. 

3. Volg vuilnisbakken op

De opvolging van de vuilnisbakken is cruciaal: waar staan de vuilnisbakken? Zijn ze in goede staat? Worden ze gebruikt voor sluikstorten? Die informatie breng je in kaart in een inventaris. Spreek af wie de informatie op papier of digitaal verzamelt en duid een eindverantwoordelijke aan. Zorg dat alle medewerkers die bij het vuilnisbakkenbeleid betrokken zijn de inventaris eenvoudig kunnen consulteren.  

In Kruibeke maakte ze voor de opvolging van hun vuilnisbakken gebruik van de vuilnisbakkenmodule in Mijn Mooie Straat.

Inventariseer alle vuilnisbakken 

Noteer voor alle vuilnisbakken onderstaande gegevens.  

• ID: geef alle vuilnisbakken een code of nummer 
• Locatie: waar staan de vuilnisbakken 
• Type locatie: winkelstraat, school, snoeproute, bushok, station, speeltuin … 
• Type vuilnisbak 
• Capaciteit in liter 
• Diameter inwerpopening 
• Materiaal vuilnisbak: kunststof, hout, metaal … 
• Kleur 
• Ledigingsfrequentie 
• Ondergrond 
• Zichtbaarheid 
• Bereikbaarheid 
• Plaatsing op de looplijn? 

Monitor vulling en staat 

Breng de vullingsgraad van alle vuilnisbakken in kaart. Doe dat op verschillende periodes in het jaar en zeker tijdens de vakantie. 

• Vullingsgraad: leeg – halfvol – vol – overvol 
• Staat: netheid, graffiti, stickers 
• Misbruik: wordt de vuilnisbak gebruikt om te sluikstorten? Belandt dat afval in of naast de bak? 

Voor de opvolging en monitoring van je vuilnisbakken kan je gebruik maken van de gratis applicatie Mijn Mooie Straat van Mooimakers.

Evalueer en stuur bij

Bespreek de resultaten van de inventarisatie en monitoring en toets ze aan de plaatsingscriteria voor vuilnisbakken. Beslis welke vuilnisbakken frequenter geledigd moeten worden en welke je kan verplaatsen of verwijderen. 

Dat plan van aanpak giet je in een vuilnisbakkenplan: 

• Lege vuilnisbakken: welke vuilnisbakjes zijn (bijna) altijd leeg? Tenzij er een heel goede reden is om ze te behouden, kunnen deze verwijderd worden. 
• Overvolle vuilnisbakken: welke vuilnisbakken zijn vaak overvol? Verhoog de ledigingsfrequentie of de capaciteit met een grotere of extra vuilnisbak. 
• Slechte locatie: beantwoordt de plaats van een vuilnisbak niet aan de plaatsingscriteria? Verplaats hem dan. 
• Veel zwerfvuil: ligt er op sommige plekken veel zwerfvuil? Overweeg dan  Extra volume, best door een groter type te zetten.  
• Sluikstorten: worden sommige vuilbakken gebruikt door sluikstorters? Plaats daar dan een waarschuwing dat de bak zal worden weggehaald als het probleem zich blijft voordoen.  Blijft de vuilnisbak huisvuil aantrekken? Verwijder ze dan en zet een boodschap op de plaats van de verwijderde bakken. Hier vindt u een voorbeeld van zo’n boodschap. 
• Evenementen: plaats tijdens evenementen tijdelijke vuilnisbakken en haal ze achteraf meteen weg. 

Communiceer

Communiceer altijd als een vuilnisbak wordt weggehaald, bijgeplaatst of van plaats verandert. Dit kan via de gemeentelijk communicatiekanalen maar ook op de recipiënten zelf.

• Gaat het om het verwijderen van vuilnisbakjes met sluikstorten van huishoudelijk afval? Plaats dan een tijdelijk infobord op de locatie van de vuilnisbak of stuur een brief naar de omwonenden van de vuilnisbak.  
• Zijn er veranderingen aan de vuilnisbakken van de hele gemeente? Dan is het gemeentelijk infoblad en/of -digitale nieuwsbrief het aangewezen communicatiekanaal.
• Breng ook de infolijn op de hoogte, net als de betrokken straatvegers en gemeenschapswacht.

De gemeente Berlare communiceerde over haar vuilnisbakkenplan via onderstaande infographic in haar gemeentemagazine.