#1: preventie
Het Lokaal Materialenplan 2023-2030 werd eind mei 2023 goedgekeurd door de Vlaamse regering. Het nieuwe plan omvat de concrete doelstellingen van de Vlaamse regering rond het afvalbeleid. In het kenniswijzerartikel las je al meer over de concrete ambities om de sluikstort- en zwerfvuilproblematiek aan te pakken. In een reeks nieuwsberichten lichten we de verschillende acties en nieuwigheden in detail toe. Hier gaan we dieper in op de nieuwe zesde pijler preventie van een integraal zwerfvuilbeleid.
Waarom een zesde pijler?
In de voorbije jaren werkte Mooimakers op het vijfpijlerbeleid. Dat is een integrale aanpak die werkt rond de pijlers infrastructuur, omgeving, sensibilisering/communicatie, participatie en handhaving. Vanuit concrete praktijkvoorbeelden weten we dat een gecombineerde aanpak van deze vijf pijlers de grootste impact creëert. Aan die vijf pijlers wordt nu preventie toegevoegd. Dat doet Mooimakers om twee redenen.
-
Enerzijds zat een preventieve aanpak al in het DNA van concrete projecten die Mooimakers begeleidt.
-
Anderzijds wil Mooimakers hiermee onderlijnen dat het voorkomen van afval nog altijd de meest evidente oplossing is om zwerfvuil en sluikstort te voorkomen. Afval dat er niet is, kan ook niet in zwerfvuil veranderen.
Belang van samenwerking
Preventie is een term die niet enkel opduikt bij de acties rond zwerfvuil en sluikstort. Zo krijgt preventie van afval ook een centrale rol in andere passages van het Lokaal Materialenplan. Dan gaat het bv. over de Green Deal Anders Verpakt of het verduurzamen van evenementen. Mooimakers zal daarom voor deze pijler nauw samenwerken met de verschillende diensten van de OVAM.
Daarnaast besliste de Vlaamse regering om in de loop van 2025 statiegeld in te voeren op bepaalde drankverpakkingen. Met deze beslissing willen ze afval van drankverpakkingen op het openbaar domein terugdringen. De vorm en modaliteiten van het statiegeldsysteem worden momenteel verder onderzocht.
Hoe zal Mooimakers concreet werken op preventie?
Bij de omschrijving van de nieuwe pijler rond preventie lezen we drie invalshoeken:
1. Minder zwerfvuilgevoelige producten komen op de markt. Het gaat om het vermijden en verminderen van (éénmalige) verpakkingen in de openbare ruimte en de instroom van andere afvalstoffen die gevoelig zijn om in het zwerfvuil terecht te komen. Bij deze aanpak hoort o.a. het invoeren van bepaalde gebruiksverboden zoals. de reglementering van herbruikbaar cateringmateriaal op evenementen.
- Mooimakers zal lokale besturen begeleiden in de concrete uitrol van lokale wetgeving of overleg rond deze gebruiksverboden (bv. de uitrol van een evenementenreglement of de samenwerking met een lokale handelaar of ondernemer.)
- Daarnaast blijft Mooimakers ook werken met sensibiliserende campagnes en communicatieproducten die zowel burgers als ondernemers willen motiveren om afval te voorkomen (bv. digitale kassatickets, herbruikbare koffiebeker, enz.).
- Tot slot wil Mooimakers ook lokale besturen helpen om bepaalde probleemfracties in kaart te brengen. Zo kunnen ze in het geval van specifieke afvalfracties het gebruik aan de bron aanpakken. Denk bijvoorbeeld aan on-the-go-afval dat je kan herleiden tot een bepaalde handelaar. De focus beperkt zich echter niet tot on-the-go consumptie en de daarbij horende verpakkingen. Ook rond andere bronnen van zwerfvuil (bv. bouw, transport, …) wil Mooimakers meer inzicht verwerven en kennis ontsluiten.
2. Producten worden minder zwerfvuilgevoelig
Bij deze invalshoek bouwen we bij Mooimakers ook verder op de initiatieven van andere organisaties en actoren. We volgen de ontwikkelingen binnen de Green Deal Anders Verpakt op en delen goede praktijken met lokale besturen. Ook andersom willen we kennis uit pilootprojecten op lokaal niveau laten doorstromen naar het beleidsniveau.
3. Afvalproducten worden geen zwerfvuil
Deze benadering speelt heel concreet in op de taak van Mooimakers, nl. voorkomen dat afval zwerfvuil wordt. Via onze integrale aanpak voorkomen we dat afval op de grond belandt. Zo gaan lokale besturen onder begeleiding van Mooimakers preventief te werk door o.a. de juiste inplanting van vuilnisbakken (infrastructuur) en de zorg voor propere straten, pleinen, … (omgeving). Omdat vuil vuil aantrekt, is vegen van het openbaar domein, maar ook verfraaiing (herstelwerken, verlichting, vergroening) essentieel om zwerfvuil te voorkomen. Ook sensibilisering (Lenteschoonmaak, handhavingscampagne) en participatie spelen een grote rol. Zo zorgt eigenaarschap van een bepaalde plek voor sociale controle maar ook voor meer respect.
De integrale zwerfvuil- en sluikstortaanpak bestaat dus vanaf heden uit een zes-pijlerbeleid:
Zet jij als lokaal bestuur ook concreet in op preventie? Laat het ons weten!