Handhaven op zwerfvuil en sluikstort vereisen een andere aanpak. Bij de handhaving op zwerfvuil moet je daders op heterdaad betrappen op het moment dat ze zwerfvuil creëren, zoals het weggooien van hun peuk of het laten staan van een drank-of eetverpakking. Handhaven op het achterlaten van hondenpoep behoort ook tot de mogelijkheden.

Handhaving is het sluitstuk van een integraal zwerfvuilbeleid dat bestaat uit zes pijlers. De overige pijlers zijn: communicatie, participatie, omgeving en infrastructuur. Denk dus goed na over hoe je zwerfvuil op hotspots tegelijkertijd ook op andere manieren dan handhaving kan aanpakken volgens de vier overige pijlers. Een integrale zwerfvuilaanpak zal een grotere impact hebben op de openbare netheid van de hotspot.

Hier een paar tips uit de praktijk over hoe je kan handhaven op zwerfvuil.

Een goede voorbereiding is cruciaal

Informeer jezelf over de problematiek en de mogelijke oplossingen. Zorg dat je duidelijk weet wat zwerfvuil en wat sluikstort is, het kan ook handig zijn dat je weet waar er zakasbakjes of hondenpoepzakjes in de buurt te verkrijgen zijn, …

Organiseer eerst en vooral een overleg met alle betrokkenen die werken rond zwerfvuil: de technische diensten, GAS-vaststellers, gemeenschapswachten, de milieudienst, de politie…. Andere diensten of organisaties kunnen ook een rol spelen:

• economie als het gaat over een winkelstraat
• de jeugddienst als het vooral jongeren zijn
• een organisator van een evenement
• …

Tijdens dit overleg bespreek je de problematiek en alles wat hierbij komt kijken. Je hakt ook knopen door over wie, waar, wanneer en hoe handhaven.

Waar

Bepaal wat de hotspots zijn voor zwerfvuil. Dit zijn over het algemeen niet dezelfde als deze voor sluikstort. Maak hiervoor gebruik van de kennis van mensen op het terrein zoals de straatvegers. Stel hen volgende vragen:

• Waar ligt er veel zwerfvuil?
• Over welke fracties gaat het bv. peuken, verpakkingen of hondenpoep?

Je kan zelf ook metingen uitvoeren om dit in kaart te brengen.

Klassiekers zijn haltes voor het openbaar vervoer (of andere “wachtlocaties”), plaatsen waar mensen eten en drinken kopen en consumeren zoals aan bepaalde winkels of in parken, snoeproutes waar scholieren samenkomen, buiten aan horecazaken waar rokers staan, plekken waar mensen hun honden uitlaten,…

Wie

Wie veroorzaakt het zwerfvuil op die locaties? Op welke momenten laten zij hun afval achter? Ken je doelgroep zodat je ook op het juiste moment op pad gaat.

• Als je hondenpoep wil aanpakken, ga dan na wanneer eigenaars hun honden uitlaten op die plek.
• Wil je jongeren aanspreken die hun afval achterlaten, kies dan voor de lunchpauze of vlak na schooltijd.
• …

Wanneer

Het heeft weinig zin om te handhaven op plaatsen of tijdstippen wanneer er nauwelijks iemand op straat is zoals in een winkelstraat op zondag. Het tijdstip wanneer je gaat handhaven is afhankelijk van de fractie, de locatie en de doelgroep.

Het weer is ook een factor om rekening mee te houden: op een regenachtige dag kan je handhavingsactie veel minder opbrengen.   

Hoe

Check je lokaal politiereglement en kijk welke wettelijke maatregelen er in opgenomen zijn. Pas aan indien nodig: welke bepalingen over zwerfvuil staan er in vermeld en onder welke artikels? Alleen daarop kan je handhaven met GAS. Is het bv. ook verplicht om één of meerdere hondenpoepzakjes bij te hebben als hondeneigenaar? Inspiratie vind je in het model-politiereglement.

Zorg ervoor dat de gekozen hotspots proper (omgeving) zijn en de vuilnisbakken geledigd (infrastructuur) wanneer de handhavers langskomen. Plan de lediging, veegronde of het opruimen dus ook in functie van de handhavingsacties.

Neem contact op met de sanctionerend ambtenaar. Maak afspraken over de GAS-vaststellingen op zwerfvuil en de bestuurlijke verslagen.

Iedereen die GAS-vaststeller is, kan op basis van het lokaal politiereglement handhaven en vaststellingen doen die kunnen leiden tot een sanctie. Vaststellers in uniform zoals gemeenschapswachten zorgen voor een afschrikeffect omdat ze heel zichtbaar zijn in het straatbeeld. Anderzijds zullen anonieme vaststellers zonder uniform meer op heterdaad kunnen betrappen.

Communicatie voorafgaand aan de handhaving kan een sensibiliserend effect teweegbrengen, waardoor de beoogde doelgroepen het juiste gedrag vertonen, namelijk hun afval in de vuilnisbak werpen. Als je je handhavingsacties niet aankondigt, is de kans misschien groter op meer betrappingen op heterdaad.

Handhaven op het terrein

Uit de praktijk blijkt dat het vooral rokers zijn die op heterdaad betrapt worden als zij hun sigaret op de grond of in het rioolputje weggooien. Als je iemand ziet roken, kan je die gemakkelijk gedurende enkele minuten blijven observeren om te zien waar de peuk terechtkomt. Dit is ook de ideale gelegenheid om het zakasbakje ter sprake te brengen als oplossing voor rokers die met hun peuk geen blijf weten. Informeer rokers dat peuken zwerfvuil zijn. Niet iedereen is zich hiervan bewust.

Mensen die iets eten of drinken onderweg kan je ook een tijdje in de gaten houden. Belandt hun afval in de vuilnisbak of nemen ze het mee naar huis? Indien niet, dan kan je hier ook op handhaven. Het laten staan van een drank-of eetverpakking op een bank bijvoorbeeld of het naast een overvolle vuilnisbak zetten, wordt ook als een overtreding beschouwd. Bij een groep is de moeilijkheid wel om goed vast te stellen wie de overtreding juist heeft gedaan. Je kan hen ook altijd proactief aanspreken over het correct wegdoen van hun afval.  

Staat in het politiereglement ook dat je altijd een hondenpoepzakje moet bijhebben als je op wandel bent met je hond? Dat is gemakkelijk te controleren door naar het zakje te vragen: je hoeft de honden en hun baasjes immers niet op heterdaad te betrappen.

Tijdens drukke evenementen zal je minder vaststellingen doen als je middenin een mensenmassa staat. Bovendien houdt dit meer risico in op conflicten. Beter is het om je aan de rand net buiten de grootste drukte op te stellen, of bv. op de route van en naar het evenement.

Een grotere groep mensen benaderen om te handhaven, brengt mogelijk risico’s met zich mee. Je eigen veiligheid primeert.  Probeer één of meerdere personen af te zonderen uit een grote groep om daar het gesprek mee aan te gaan.

Je kan ervoor kiezen om te focussen op handhaven op zwerfvuil. Je kan het ook combineren met andere handhavingstaken bv. verkeersovertredingen of overlast. Of combineer de “harde” handhaving met sensibilisering: ook als je mensen niet op heterdaad betrapt, kan je hen aanspreken. Dat geldt evengoed voor wie het juiste gedrag vertoont: beloon hen met een compliment als ze hun afval in de vuilnisbak gooien!

Ga liefst per twee op stap: dat is niet alleen aangenamer, maar ook veiliger.

Zoek geen al te moeilijke situaties op: op vrijdag- en zaterdagavond handhaven in een horecabuurt is niet evident. Als je op voorhand weet dat er veel alcohol gedronken wordt op een evenement, dan is het misschien geen goed idee om te handhaven op zwerfvuil zonder dat de politie aanwezig is. Op hotspots waar er zich meerdere problemen voordoen zoals overlast of geweld, laat je het werk ook beter aan de politie over.

Iemand betrapt? Vraag de identiteitskaart en ga niet te veel in discussie over de feiten. Hou het kort en bondig. Het is nuttig om mensen te wijzen op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en waarom we allemaal samen willen dat het proper is. Ga de confrontatie niet aan. Nog meer aanspreektips vind je hier of misschien kunnen de handhavers de gratis opleiding Professioneel communiceren over zwerfvuil en sluikstort van Mooimakers volgen.

Loopt de discussie uit de hand? Schakel dan de politie in. Denk sowieso altijd eerst aan je eigen veiligheid!

Na de handhavingsactie

Evalueer de resultaten.  Breng in kaart wat de handhaving heeft opgebracht: hoeveel uren zijn jullie op pad geweest? Hoeveel vaststellingen waren er? Wat zijn de ervaringen van de handhavers zelf? Wat werkte er en wat werkte er niet? Meet het succes van de handhaving niet alleen af aan het aantal vaststellingen of sancties. Het afschrikeffect heeft vaak ook een positieve impact: dat er gehandhaafd wordt, zal snel de ronde doen. Je kan ook meten of de netheid van de hotspot verbeterd is na de handhaving en dit vergelijken met cijfers van daarvoor.

Koppel intern terug naar alle betrokkenen waar je mee hebt overlegd. Bespreek hoe je de hotspots verder aanpakt volgens de andere pijlers van een goed zwerfvuilbeleid. Hebben jullie veel rokers betrapt op één specifieke plek? Denk dan na over peukenrecipiënten, uitdoofplaatjes op de vuilnisbakken of zakasbakjes bij de dagbladhandels. Kwamen jullie vaak dezelfde verpakkingen tegen van specifieke handelszaken? Ga dan het gesprek aan met de handelaars om te zien wat jullie samen kunnen doen.

Communiceer ook naar je inwoners: waar is er gehandhaafd, wat heeft dit opgebracht? Dit is een mooie kans om hen nogmaals te sensibiliseren over het gewenste gedrag. En vergeet ook jullie inspanningen rond zwerfvuil op andere vlakken niet te vermelden.

Heb je een aantal handhavingsacties achter de rug? Wacht een paar maanden en ga dan opnieuw op pad. Prikacties met de nodige tijd tussen zullen meer opleveren dan weken aan één stuk handhaven op dezelfde hotspot.

 

Wil je beroep doen op de zwerfvuilhandhavers van de OVAM? Klik hier voor meer informatie.